Γενοκτονία των Ποντίων – Ημέρα Μνήμης μέσα απο την λογοτεχνία
19Μαΐου 1919: έχουν περάσει 102 χρόνια από την ημέρα όπου ο Μουσταφά Κεμάλ επιβιβάζεται στη Σαμσούντα, θέτοντας σε εφαρμογή τη δεύτερη και πιο σκληρή φάση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, που είχαν ξεκινήσει μετά το 1914 οι Νεότουρκοι, ακολουθώντας το ίδιο σχέδιο εξόντωσης όπως έκαναν και με τους Αρμένιους. Αριθμός θυμάτων 353.000. Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Νότια Ρωσία, ενώ γύρω στους 400.000 ήρθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του Ελληνικού κράτους εκείνητην εποχή και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη Βόρειο Ελλάδα. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για αυτή την μαύρη σελίδα της Ιστορίας , ας γνωρίσουμε κάποια από αυτά.
1.ΙΣΚΙΛΙ – Ιωαννίδου Γιώτα – Eκδόσεις Κυριακίδη
Ίσκιλι. Δυτικός Πόντος. Αρχές του αιώνα. Η γενοκτονία των Ποντίων κορυφώνεται. Ένα αγόρι πέντε χρονών, ο Κώστας, βλέπει μπρος στα μάτια του να σφάζουν οι Τούρκοι τους γονείς του. Μεγαλώνει παραπαίδι σε μια οικογένεια Τούρκων, όπου το μόνο φως στο σκοτάδι της ορφάνιας του, είναι τα μάτια της Αιλίν, το άνθος της ανατολής. Στα δεκατέσσερά του τον βρίσκουν μετά από αναζήτηση τα ξαδέρφια του και τον παίρνουν μαζί τους σε μια πορεία λύτρωσης. Μαζί με πλήθος Ποντίων περνούν «τρία βουνά», για ναφτάσουν στην Σαμψούντα κι από κει με πλοίο στη Θεσσαλονίκη. Πατούν το χώμα της πατρίδας. Πρώτος προορισμός. Πρώτη ανάσα. Και μετά πάλι μετακινήσεις για να βρουν τόπο, να στεριώσουν. Γυναίκες, παιδιά, οικογένειες που κάνει και χάνει. Μία ατελείωτη περιπέτεια η ζωή του με στόχο τη σωτηρία από το θάνατο και την επιβίωση μέσα στα άγρια γεγονότα της ιστορίας. Παλεύει να βρει πατρίδα και ταυτότητα. Να ζήσει με αξιοπρέπεια. Να υπάρξει. Αυτός και τα παιδιά του. Μόνη ασπίδα, πυξίδα μόνη, η αγάπη για την ζωή. Για να βρουν το φως. Και το βρίσκουν.
2. Πόντος: οι ρίζες μας – ΣταμπουλίδηςΑναστάσιος εκδόσεις Ινφογνώμων
Η έκδοση συμπίπτει και τιμά τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την περίοδο 1916-1922, που υπήρξε μια από τις τραγικότερες και πιο περιπετειώδεις της μακραίωνης ιστορίας του Ελληνισμού. Πρωταγωνιστές και μάρτυρες της περιόδου αυτής οι πρόγονοί μας, οι οποίοι μας μιλούν και καταθέτουν τις μαρτυρίες τους. Είναι οι ήρωες του Ποντιακού Αντάρτικου, που με απαράμιλλη θέληση και γενναιότητα πρόβαλαν επική αντίσταση στις εξοντωτικές διαθέσεις των Τούρκων και οι αγώνες τους είναι από τους κορυφαίους του Ελληνισμού. Από τα παράδοξα της Ελληνικής Ιστορίας είναι ότι τα ονόματα και οι αγώνες των ανταρτών λείπουν από τις σελίδες της. Όμως, ο αγωνιστής αντάρτης του Πόντου δεν είναι καινούργιος ήρωας για την Ελλάδα. Όπως είπε ο Παλαμάς, “Του Διγενή η πνοή ολούθε πλάθει Κανάρη, Καραϊσκάκη και Κολοκοτρώνη”. Είναι τιμή για εκείνους που μόνοι “όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες” χωρίς να χρειαστεί κρατικό κάλεσμα. Οι νεότερες γενιές εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους γιατί τη ζωή τους τη χρωστάνε σ’ αυτούς. Κοντά και οι μαρτυρίες των χαροκαμένων γυναικών με τις συγκλονιστικές αφηγήσεις ενορχηστρωμένες με το μοιρολόι, που αποτελούν καταγγελία για το έγκλημα τηςΓενοκτονίας. Αλλά οι μαρτυρίες τους δεν περιορίζονται μόνο στις κακουχίες, τις εξοντωτικές εξορίες, τα ανελέητα κακουργήματα των Τούρκων και το δράμα της προσφυγιάς. Αποτελούν ταυτόχρονα και μία πλήρη παρουσίαση των στοιχείων που συνέθεσαν την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ζωή τους. Οι πρόγονοί μας σ’όλη τη μακρόχρονη παρουσία τους στους ευλογημένους τόπους της Ανατολής δεν έπαυσαν να διατηρούν αλώβητη την εθνική τους συνείδηση και ακμαίο και περήφανο το εθνικό τους φρόνημα, με ακλόνητη την πίστη στις ακατάλυτες προγονικές τους παραδόσεις. Το βιβλίο είναι συμβολή στη διατήρηση της Ιστορικής Μνήμης. Θα διδάσκει στις νεότερες γενιές ότι ο Ελληνισμός της Ανατολής υπήρξε από τα δυναμικότερα και πλέον μαρτυρικά τμήματα του Γένους μας.
3. Το κόκκινο ποτάμι – Τσιρκινίδης Χάρης εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη
Σήμερα, εδώ πάνω στα νεκρά ερείπια, αισθάνθηκα τη μεγαλύτερη δύναμη ζωής. Ένιωσα σαν να βγαίνει μέσα απ’ το χώμα και τις πέτρες μια μυστηριώδης δύναμη και να μπαίνει στις φλέβες μου σαν μια ζεστασιά· να διαχέεται σ’ όλο το κορμί μου, να εξαφανίζει τις φοβίες και τους δισταγμούς μου· να με λυτρώνει απ’ τα επίγεια. Ακούω, Μίλτο, τα βογκητά και τα παρακάλια των προγόνων μας, που ζητούν δικαίωση για τους αγώνες και τις θυσίες τους. Θέλουν ν’ αντισταθούμε και να διώξουμε αυτούς που βεβήλωσαν τους τάφους τους, για να μπορούν τα πνεύματά τους να κυκλοφορούν ελεύθερα ανάμεσα στους δικούς τους ζωντανούς. Ναι, Μίλτο, θ’ αγωνιστώ, γιατί πια νίκησα τη ζωή. Κι αν τύχει και πεθάνω, τα παιδιά μας, οι γονείς μας, οι πρόγονοί μας θα με δεχθούν στις θερμές αγκαλιές τους, γιατί θα ξέρουν, πως όσο ζούσα δεν τους ξέχασα. Έκαμα το καθήκον μου!
4. Οι μάνες του Πόντου – Πατλάκουτζα Μάρθα εκδόσεις Έξη
Τι είναι αρκετό για να χάσει μια μάνα την ψυχή της; Τα όσα πέρασαν οι μάνες του Πόντου δεν είχαν όριο. Πόνεσαν για την πατρίδα που έχασαν. Έκλαψαν για το άδικο. Λύγισαν για τα παιδιά που έθαψαν. Τραπεζούντα, 1918. Οι Νεότουρκοι πλέον ήταν ασυγκράτητοι. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να εξοντώσουν το χριστιανικό στοιχείο. Βιάζουν, λεηλατούν, ατιμάζουν. Σκελετωμένοι άνθρωποι που μοιάζουν με σκιές, βαδίζουν αγόγγυστα προς τα τάγματα εργασίας. Οι μάνες του Πόντου για να γλιτώσουν απότις θηριωδίες και τις σφαγές των Τούρκων, θα κρυφτούν άλλες στα βουνά της Σάντας και άλλες θα αναζητήσουν καταφύγιο στον Καύκασο. Με μοναδικό τους εφόδιο τη δύναμη για ζωή, θα αναμετρηθούν με τον πόνο της απώλειας και του ματωμένου ξεριζωμού από τη γενέθλια γη. Δεν θα ανασάνουν πια τη μυρωδιά της μάνας πατρίδας. Έχουν χάσει τον Πόντο τους. Για πάντα. Και μόλις η ζωή τούς χαμογελάσει ξανά, έστω και αχνά, η ιστορία επαναλαμβάνεται, σαν να προσπαθούσε ο Θεός να τις κάνει ακόμα πιο δυνατές μέσα από τις πικρές λύπες. Κατατρεγμένες από τις Σοβιετικές αρχές, πρέπει για δεύτερη φορά να παλέψουν με τα θεριά της φύσης. Ο δρόμος θα τους οδηγήσει στην αγκαλιά της Ελλάδας, της πατρίδας που θατους δεχτεί με καχυποψία. Οι μάνες του Πόντου, κουβαλώντας τη δύναμη με την οποία τις είχε μπολιάσει η ρίζα τους, θα δώσουν τον αγώνα τους, και σε πείσμα κάθε δυσκολίας, θα καταφέρουν να σηκωθούν, όσες φορές και αν χρειαστεί να λυγίσουν. Ευγενία, Σοφία, Δωροθέα. Τρεις γυναίκες που έζησαν τον ξεριζωμό, βιώνοντας τον μέγιστο πόνο για αυτά που άφησαν πίσω. Τρεις γυναίκες που κρίθηκαν όχι μόνο από τη στάση τους απέναντι στη ζωή, αλλά απέναντι στο θάνατο. Μια αληθινή ιστορία ζωής μέσα από τις μαρτυρίες τους.
5. Σέρρα. Η ψυχή του Πόντου- Γιάννης Καλπούζος
Ενόψει του εκτοπισμού των Αρμενίων απ’ την Τραπεζούντα τον Ιούνιο του 1915, ένα κορίτσι που μοιάζει να το ζωγράφισε ο ίδιος ο Θεός καταφεύγει στο σπίτι ενός αγνώστου. Στην Ορντού ένα άλλο κορίτσι εύπορης ελληνικής οικογένειας ετοιμάζεται για τον γάμο της και πασχίζει να οραματιστεί το μέλλον μ’ έναν άντρα τον οποίο ελάχιστα γνωρίζει. Ο χαρισματικός, θρήσκος και θεματοφύλακας των ηθών της εποχής Γαληνός Φιλονίδης διχάζεται ανάμεσα σε δυο γυναίκες∙ δοκιμάζεται εμπρός στις ιδέες του∙ έρχεται αντιμέτωπος με την αγριότητα και το μίσος∙ συντρίβεται και θέτει ως στόχο ζωής να εκδικηθεί εκείνον που του προκάλεσε τον μέγα πόνο. Στο παρασκήνιο της μυθοπλασίας ιχνογραφείται ο Πόντος μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών∙ η ομογενοποίηση των φυλών με συνδετικό κρίκο μα και άλλοθι τη θρησκεία∙ ο φόβος, η μισαλλοδοξία και ο εθνικισμός που ενσπείρουν οι Νεότουρκοι και στη συνέχεια οι Κεμαλιστές∙ η καθημερινή ζωή στα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης∙ οι διώξεις των Ελλήνων επί Στάλιν∙ τα στρατόπεδα εργασίας στη Σιβηρία και οι στέπες του Καζακστάν με αφόρητους καύσωνες το καλοκαίρι και σφοδρό ψύχος τον χειμώνα∙ οι πόθοι, τα πάθη και τα δεινά των Ποντίων. Κι όλα, μέσα από το πολυσχιδές ταξίδι που γράφει η ζωήκαι το ταξίδι που γράφεται για τη ζωή, να φαντάζουν φλόγες και κινήσεις του ποντιακού χορού σέρρα, του χορού της φωτιάς.
6. Τη νύχτα που γύρισε οχρόνος – Μπάξερ Νοέλ Εκδόσεις Ψυχογιός
Έχει μπροστά της μια ολόκληρη νύχτα για να κάνει μια καινούργια αρχή… Γι’ αυτή τη νύχτα επιλέγει να επιστρέψει στις ρίζες της, στην Κερασούντα του Πόντου. Σε ένα μοναχικό καφενείο, καθισμένη απέναντι από τον Τούρκο ξάδερφό της Σερχάτ, για να βυθίζεται στα θαλασσιά μάτια του που της θυμίζουν τη γιαγιά της, η Σουλτάνα περιμένει να πέσει το σκοτάδι για να ξεκινήσει, με οδηγό της το σήμερα, την κατάβαση σε γεγονότα παλιά, ανθρώπους που πέρασαν, κομμάτια Ιστορίας, μνήμες, συναισθήματα. Με την ελπίδα ότι την αυγή θα ξημερώσει μια νέα μέρα. Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος, τη νύχτα που γίνεται πενήντα χρόνων και ξεκινάει το δεύτερο μισό της ζωής της, θα συναντήσει το παρελθόν της και θα απελευθερωθεί. Μεγαλωμένη από τη γιαγιά της στο παλιό Κουρουτζού, το καπνοχώρι της Καβάλας, καταφύγιο των προσφύγων του Πόντου, κουβαλάει το βάρος του εκτοπισμού των δικών της και ένα οικογενειακό μυστικό που την εμποδίζει να ζήσει το παρόν ελεύθερη. Μια κοριτσίστικη πλεξούδα και ένα έγκλημα στη σύγχρονη Αθήνα θα είναι η αφορμή για να ανοίξει το παλιό, σκουριασμένο κουτί από μπισκότα… Ένα αλησμόνητο ταξίδι στην ιστορία ενός λαού που κρατάει τη μνήμη της χαμένης πατρίδας του, και,ταυτόχρονα, το πορτρέτο μιας σύγχρονης γυναίκας που βρίσκει τη δύναμη να χαράξει τον δικό της δρόμο στη ζωή. Που μπόρεσε και… γύρισε το χρόνο!
Πηγή: https://www.protothema.gr, https://www.sansimera.gr, https://www.public.gr
Για τον Πολιτιστικό Σύλλογο ΠέΖΟ: Τέλιου Βάσω
