Σκέψεις για τη δημιουργία Ομάδας Προφορικής Ιστορίας στην Καλλιθέα;
Η τελευταία εκδήλωση (5/7) του Πολιτιστικού Συλλόγου ΠέΖΟ για την παρουσίαση του πρώτου λευκώματος «Η Καλλιθέα των Εμπορικών», νομίζουμε πραγματικά ότι έδειξε την ανάγκη του κόσμου της πόλης να βρει και να μάθει την ιστορία της μέσα από τις αφηγήσεις απλών καθημερινών ανθρώπων που την ἐζησαν.
Μια μικρή αναζήτηση στο θέμα οδηγεί στη διαπίστωση πως αυτή η ιστορία που βασίζεται στις προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα ιστορικά γεγονότα είναι πολύ κοντά σε αυτό που ονομάζεται σήμερα προφορική ιστορία. Κι επίσης ο τρόπος συλλογής των μαρτυριών από τα μέλη της ομάδας που δούλεψε για το Λεύκωμα, προσεγγίζει τον τρόπο δουλειάς των μελών μιας Ομάδας Προφορικής Ιστορίας (ΟΠΙ), όπως αυτές που έχουν συσταθεί σε πάρα πολλές περιοχές. Μια ΟΠΙ βέβαια από τον τρόπο σύστασής της διαθέτει την κατάρτιση και τα εργαλεία για να προσεγγίσει ουσιαστικότερα τους αφηγητές της ιστορίας, αλλά η έκδοση «Καλλιθέα των Εμπορικών» σαν πρώτη απόπειρα, άνοιξε τον δρόμο για την υλοποίηση μιας πιο συγκροτημένης προσπάθειας.
Αρχικά όμως για να γίνει σαφής η έννοια των ΟΠΙ δανειζόμαστε την εισαγωγή από τη συνέντευξη της πανεπιστημιακού Τασούλα Βερβενιώτη στο VICE
«Ομάδες Προφορικής Ιστορίας: πολίτες, ερασιτέχνες (από το ρήμα εράω/ερώ: αγαπώ) της Ιστορίας συγκεντρώνουν προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων της γειτονιάς/περιοχής τους. Προσεγγίζουν με αυτές τις συνεντεύξεις, πρωτογενώς και «από τα κάτω», ιστορικές περιόδους του τόπου μας, συνεισφέροντας στην «επίσημη», ακαδημαϊκή ιστορία έναν πλούτο υλικού με κυρίαρχο συστατικό του στοιχείο την εμπειρία, το βίωμα των αφηγητών.»
Οι ΟΠΙ λειτουργούν έχοντας εργαλείο τους τη συνέντευξη που μπορεί να παραχωρήσει ο αφηγητής που έχει βιώσει το ιστορικό γεγονός, την πορεία και τις εκφάνσεις του, στον ερευνητή- μέλος της ομάδας. Πριν τη δημιουργία κάθε ομάδας προηγείται ένα σεμινάριο εντελώς δωρεάν για όσους φιλοδοξούν να γίνουν μέλη της. Οι συνεντεύξεις είναι ημιδομημένες γύρω από έναν θεματικό άξονα ερωτήσεων αλλά στην πραγματικότητα όταν ο ερευνητής βρεθεί με τον αφηγητή αυτό που κάνει είναι να ακούει τι λέει ο συνομιλητής του, ο άλλος άνθρωπος, κοιτάζοντάς τον στα μάτια. Γιατί αυτό που έχει σημασία δεν είναι να μάθεις από την προφορική ιστορία τα ιστορικά γεγονότα αλλά να καταγράψεις, τη νοηματοδότησή τους από τον κάθε μεμονωμένο άνθρωπο (που τα έζησε). Και να αντιληφθείς το κλίμα της εποχής, να ερμηνεύσεις τον τρόπο ζωής των ανθρώπων: τη νοοτροπία, το φέρσιμο και την καθημερινότητά τους. Οι συνεντευκτές δρουν σε μια αλληλεπίδραση με τους συνεντευξιαζόμενους, οι πρώτοι μιλούν γι΄ αυτούς και τους παρουσιάζουν στην ομάδα, μαζί με όλο το πολύτιμο υλικό που συνέλεξαν. Και ακολούθως, τα μέλη της ομάδας συζητούν ώστε να εντοπίσουν τα κύρια θέματα που προκύπτουν από την συνέντευξη. Αρχίζει έτσι να σχηματίζεται η άποψη, να βγαίνουν κάποια συμπεράσματα.
Το βασικό σε όλο αυτό είναι ότι έρχονται στο προσκήνιο οι φωνές των αφανών ηρώων της ιστορικής πραγματικότητας. Οι ιστορικοί γράφουν με βάση τα αρχεία. Ποιος όμως κρατάει αρχεία; Οι φορείς της εκάστοτε εξουσίας. Οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι δεν κρατούν αρχεία, αλλά είναι ιστορικά υποκείμενα, έχουν και αυτοί λόγο στα δρώμενα της κοινωνίας.
Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε πολλά στοιχεία πουτεκμηριώνουν τη σημασία της προφορικής ιστορίας, αυτό που είναι όμως ουσιώδεςείναι η διαπίστωση ότι η Καλλιθέα ένας νέος σχετικά Δήμος έζησε έντονα τις ιστορικές στιγμές της χώρας, ΜικρασιατικήΚαταστροφή, Γερμανική Κατοχή και Εθνική Αντίσταση, μετανάστευση, πρόσφατηοικονομική κρίση και αυτά τα βιώματα της πόλης που δεν είναι παρά τα βιώματατων ανθρώπων της είναι καιρός να συλλεχθούν.
Έτσι ο Σύλλογος ΠέΖΟ και η βιβλιοθήκη του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς η οποία βρίσκεται στην Καλλιθέα οργανώνουν από κοινού δράσεις για τη δημιουργία ΟΠΙΚΑ-Τ και όχι μόνο για αυτό αλλά για κάτι πιο πλατύ που θα αναδείξει με ιστορικούς περιπάτους, ξεναγήσεις και συζητήσεις ιστορικά κομμάτια της πόλης.
Οι δράσεις θα εκκινήσουν από τις 15 Σεπτεμβρίου με την εκδήλωση στην οποία θα μιλήσει η κ. Τασούλα Βερβενιώτη, ιστορικός και κύριος εκφραστής της ιδέας της Προφορικής Ιστορίας.
Κλείνοντας εκφράζουμε την αισιοδοξία μου ότι η κίνηση θα λάβει το ενδιαφέρον των Καλλιθεατών γιατί όπως τονίζει και η κ. Βερβενιώτη : «Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να ξέρει το παρελθόν του. Προχωράμε κουβαλώντας το «βάρος της ιστορίας», όπως λένε οι Γάλλοι: ένα σακούλι που περιέχει την προσωπική μας ιστορία αλλά και αυτή της οικογένειάς μας, τουτ όπου μας – κι αυτό έχει ένα βάρος. Αν δεν ξέρεις τι κουβαλάς, θα νομίζεις ότι είσαι ελαφρύς και πως μπορείς να τρέχεις ανέμελος- αλλά δεν θα είναι έτσι. Και τα βήματά σου θα είναι λάθος.»
Θα ακολουθήσουν επιπλέον πληροφορίες για τις εκδηλώσεις τόσο στη φιλόξενη στήλη της Νέας Καλλιθέας, όσο και στις σελίδες του FB (Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Καλλιθέας-Τζιζτζιφιών και ΠέΖΟ)
Για τον Πολιτιστικό Σύλλογο ΠέΖΟ:
Γεωργίου Θεολογία
