Γκάτσος………..Τζον Λένον
«Αγάπη είν’ η Ζωή & Αυτό που χρειάζεσαι είναι η Αγάπη»
8 Δεκεμβρίου μέρα μνήμης για τον Νίκο Γκάτσο και τον Τζον Λένον ή Όταν η Ποίηση συναντά την Μουσική.
Νίκος Γκάτσος ( 8 Δεκεμβρίου 1911 ή 30 Απριλίου 1915 – 12 Μαΐου 1992 )
Νίκος Γκάτσος, Αγάπη είν’ η ζωή, 1993
Πουλιά στα περιβόλια και στα Σύννεφα
ξυπνάνε να προλάβουνε το χρόνο
κι ανοίγουν τα φτερά τους τιτιβίζοντας:
Αγάπη ειν’ η ζωή κι Aγάπη μ ό ν ο.
Και Σένα κάποια νύχτα που μου χάρισες
για συντροφιά την πίκρα και τον πόνο,
δυο λόγια σου `πα τότε, μα δεν τ’ άκουσες:
Αγάπη ειν’ η ζωή κι Αγάπη μ ό ν ο.
Γεννήθηκε στην Κάτω Ασέα Αρκαδίας, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Την ημερομηνία γέννησής του ακόμα και σήμερα δεν την γνωρίζουμε … Εκείνος έλεγε ότι γεννήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου του 1911 και η μητέρα του δήλωνε στις 30 Απριλίου του 1915, ίσως γιατί ο πατέρας του είχε χαθεί έναν χρόνο μετά. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στην Τρίπολη. Σπουδάζει στην Αθήνα στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει ήδη την αγγλική και γαλλική γλώσσα και μελετά με πάθος ποίηση, ενώ έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύονται στις αρχές του ’30 στα περιοδικά “Νέα Εστία” και”Ρυθμός“. Παράλληλα εκθέτει τις απόψεις του για την τέχνη και υπογράφει κριτικά σημειώματα στα περιοδικά “Μακεδονικές Ημέρες” και “Τα Νέα Γράμματα“.
Το 1943 εκδίδεται από τις εκδόσεις “Αετός” το πρώτο και μονάκριβο βιβλίο του «Αμοργός» με το ομώνυμο ποίημα, που σημάδεψε τη σύγχρονη ποίηση και το ελληνικό τραγούδι. Αρχικά θα δεχτεί αρνητικές κριτικές, αλλά σύντομα το έργο θα πάρει τη θέση που του αρμόζει σε διεθνές επίπεδο. Από τότε θα δημοσιευθούν τρία ακόμη ποιήματά του: “Ελεγείο“ (1946,”Φιλολογικά Χρονικά”), “Ο Ιππότης και ο Θάνατος“ (1947, “Μικρό Τετράδιο”) και “Τραγούδι του παλιού καιρού“ (1963, “Ο Ταχυδρόμος”), αφιερωμένο στο Γιώργο Σεφέρη.
Παράλληλα όμως υπέγραψε μελέτες και σχόλια για ζητήματα που αφορούν την ποίηση και τους δημιουργούς. Με το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου συνεργάζεται ως μεταφραστής με την «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση» και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως ραδιοσκηνοθέτης.
Λατρεύει τον Ισπανό ποιητή και δραματουργό Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, έχει μεταφράσει τα πιο διάσημα θεατρικά του έργα : «Ο Ματωμένος Γάμος», «Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα» και «Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα» και μαζί με τις μεταφράσεις των ποιημάτων «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας» και «Παραλογή του μισούπνου» από το 1990 και μετά εκδίδονται συγκεντρωμένα στον τόμο : «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, -Θέατρο και ποίηση», απόδοση Νίκου Γκάτσου.
Η γνωριμία και η συνεργασία του Νίκου Γκάτσου με τον Μάνο Χατζιδάκι χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του ‘40 και αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της ελληνικής μουσικής. Για 50 σχεδόν χρόνια οι δυο τους υπήρξαν στενοί φίλοι, συνομιλητές, συνεργάτες. Όταν γνωρίστηκαν, ο Χατζιδάκις ήταν στα 17 και ο Γκάτσος στα 28 και όπως έλεγε ο πρώτος: «Ο Γκάτσος επηρέασε εμένα και όχι εγώ τον Γκάτσο». Η πρώτη συνεργασία τους ήταν στον Ματωμένο Γάμο του Λόρκα, σε μετάφραση του Γκάτσου.
Γράφει μαγικούς στίχους, τους οποίους με μαεστρία μελοποιεί ο Μάνος Χατζιδάκις κι έτσι προκύπτουν τα πρώτα τραγούδια μια μεγάλης σε όγκο και αξία διαδρομής, που θα αφήσει ανεξίτηλα το μεγαλοπρεπές στίγμα της στο ελληνικό τραγούδι. Η σφραγίδα του ποιητή, εκτός από την στενή και αποδοτική σύμπραξή του με τον Χατζιδάκι κατέχει περίοπτη θέση στα τραγούδια των Σταύρου Ξαρχάκου, Δήμου Μούτση, Μίκη Θεοδωράκη αλλά και των Λουκιανού Κηλαηδόνη, Χριστόδουλου Χάλαρη κ.α. Γράφει, συνήθως πάνω στη μελωδία, με πρώτο το «Χάρτινο το φεγγαράκι», σε 45άρι δίσκο, με τη φωνή της Μούσχουρη, το 1958, γραμμένο μια δεκαετία πριν για το «Λεωφορείον ο Πόθος». Μέχρι τότε τού ήταν άγνωστη η σχέση του με το τραγούδι και τα πνευματικά δικαιώματα. Όταν ο Χατζιδάκις του έδωσε 300 δραχμές από την τότε ΑΕΠΙ, έτσι κατάλαβε ότι μπορεί και να βιοπορίζεται.
Μίλησαν στις καρδιές του κόσμου πολλά μεμονωμένα τραγούδια του, καθώς κυκλοφορούσαν σε δισκάκια 45 στροφών,αλλά και ως αυτούσιοι κύκλοι όπως η «Μυθολογία» (1965), το «Ένα μεσημέρι» (1966), η «Επιστροφή» (1970), το «Σπίτι μου σπιτάκι μου» (1972), οι «Δροσουλίτες» 1975, η «Αθανασία» (1976), «Τα παράλογα» (1976), το «Ρεμπέτικο» (1983), οΧειμωνιάτικος ήλιος, οι Μύθοι μιας γυναίκας, η Σκοτεινή μητέρα, η «Ενδεκάτη εντολή» (1985) ή οι «Αντικατοπτρισμοί» (1993). Το σύνολο του στιχουργικού του έργου βρίσκεται συγκεντρωμένο στον τόμο «Όλα τα τραγούδια» (εκδ. Πατάκη, 1999).
Ποιήματα και στίχοι του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Δανέζικα, Ισπανικά, Ιταλικά, Καταλανικά, Κορεατικά, Σουηδικά, Τουρκικά, Φινλανδικά.
Το 1987 τιμήθηκε με το Βραβείο του Δήμου Αθηναίων για το σύνολο του έργου του, ενώ το 1991 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης, για τη συμβολή του στη διάδοση της ισπανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα.
Η παρέμβαση του Νίκου Γκάτσου άλλαξε ριζικά τα δεδομένα του λόγου στο ελληνικό τραγούδι. Ήταν ο πρώτος ποιητής που ασχολήθηκε επαγγελματικά ως στιχουργός, αναβαθμίζοντας τον ρόλο και την υπόστασή της συγκεκριμένης ιδιότητας. Μετέφερε στο τραγούδι την υψηλή αισθητική, την τεχνική, το ήθος και την ποιητική φλέβα του. Η λογοτεχνική του αξία και το ταλέντο του τον βοήθησαν να γράφει στίχους μέχρι και τον θάνατό του και να περιγράφει με τον δικό του προσωπικό τρόπο την ματαιότητα της ζωής, το εφήμερο και αδιέξοδο της ζήσης, την αδυναμία του ανθρώπου να αλλάξει το πεπρωμένο του…
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν μοιρολάτρης ή πεσιμιστής. Τουναντίον.
Η βαθυστόχαστη γραφή του εκφράζεται με χαρακτηριστική ευαισθησία και απλότητα αλλά και με έντονο συναισθηματισμό… Έχει μια μελαγχολική ματιά για τις χαρές της ζωής, που κυλούν βιαστικά και σβήνουν στο πέρασμα του αδηφάγου χρόνου… Οι ρίμες του είναι παροιμιώδεις. Ένα παιχνίδι που του δίνει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει το πνευματικό του οπλοστάσιο,την ευρηματικότητα και την πρωτοπορία του, τοποθετώντας πειστικά το σουρεαλιστικό στοιχείο στο τραγούδι, χωρίς να παραλείπει τις επιρροές του από την δημοτική ποίηση. Υπήρξε πηγαία ερωτικός και λυρικός μαζί, προσδίδοντας μια λογοτεχνική ματιά στο λαϊκό τραγούδι, πέρα από την απαράμιλλη τεχνοτροπία του …
Έχοντας μια υπέροχη παρέα, η ομάδα των Γκάτσου, Χατζιδάκι, Ελύτη, Τσαρούχη, Μποσταντζόγλου, Αργυράκη, πρόσφεραν απλόχερα την Τέχνη τους στο πολιτισμικό γίγνεσθαι του τόπου κι έδωσαν έναυσμα σε πάρα πολλούς καλλιτέχνες της ίδιας εποχής, αλλά και μετέπειτα να αλλάξουν τον Πολιτισμό στον τόπο μας.
Έφυγε στις 12 Μαΐου 1992
Το καλοκαίρι του 2018, το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ανακοινώνει στην ιστοσελίδα του : «Η Βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ, στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, διαθέτει πλέον έναν σπουδαίο θησαυρό. Η απόκτηση του πλούσιου αρχείου του Έλληνα Ποιητή και Στιχουργού Νίκου Γκάτσου, αποτελεί μία ιδιαίτερης σημασίας προσθήκη στη συλλογή της Βιβλιοθήκης, αφού θα ρίξει περισσότερο φως στη νεοελληνική λογοτεχνία αλλά και στην εξέλιξη του ευρύτερου ελληνικού πολιτισμού του 20ού αιώνα, διατιθέμενη παράλληλα για έρευνα σε φοιτητές και επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο». Στην επίσημη εκδήλωση παρευρέθηκε και η επί χρόνια σύντροφός τους ποιήτρια και στιχουργός Αγαθή Δημητρούκα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Χάρβαρντ διαθέτει μία εξαιρετικά σπάνια συλλογή χειρογράφων, αρχείων, και βιβλίων για την νεότερη Ελλάδα (περισσότερους από 300.000 τόμους), ενώ η ιστορία της διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας, λογοτεχνίας και πολιτισμού στο εν λόγω Πανεπιστήμιο ανάγεται ήδη στην τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα.
Τζον Λένον (John Lennon) ( 9 Οκτωβρίου 1940 – 8 Δεκεμβρίου 1980 )
All You Need Is Love (25/6/1967, The Beatles) Αυτό που χρειάζεσαι είναι η Αγάπη
Love, Love, Love – Αγάπη, Αγάπη, Αγάπη
There’s nothing you can do that can’t be done – Δεν μπορείς να κάνεις κάτι, το οποίο δεν γίνεται
Nothing you can sing that can’t be sung – Δεν μπορείς να τραγουδήσεις κάτι, το οποίο δεν τραγουδιέται
Nothing you can say but you can learn how to play the game. It’s easy – Δεν μπορείς να πεις κάτι, αλλά μπορείς να μάθεις να παίζεις το παιχνίδι. Είναι εύκολο.
Nothing you can make that can’t be made – Δεν μπορείς να δημιουργήσεις κάτι, το οποίο δε δημιουργείται
No one you can save that can’t be saved – Δεν μπορείς να σώσεις κάποιον, που δε γίνεται να σωθεί
Nothing you can do but you can learn how to be you in time. It’ s easy – Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, αλλά μπορείς σταδιακά να μάθεις να είσαι ο εαυτός σου.Είναι εύκολο, ναι, ναι, ναι
All you need is love – Αυτό που χρειάζεσαι είναι η αγάπη
All you need is love – Αυτό που χρειάζεσαι είναι η αγάπη
All you need is love, love – Αυτό που χρειάζεσαι είναι η αγάπη, η αγάπη
Φέτος,είναι ακριβώς σαράντα χρόνια που έφυγε βίαια από τη ζωή . Φέτος θα γινόταν ογδόντα ετών.
Ήταν ιδιοφυής, ήταν αδιανόητα ταλαντούχος – ο ένας απ’ τους δυο, που αποτέλεσαν το κορυφαίο συνθετικό δίδυμο όλων των εποχών, ήταν ηγέτης, ήταν επαναστατική φύση, ιδεαλιστής, ονειροπόλος, ίνδαλμα για όσους αγωνίζονται στ’ όνομα της Ειρήνης, του Δικαίου και του Ανθρωπισμού.
Μα, συγχρόνως, ήταν πάντοτε αυτό το πληγωμένο παιδί. Που, μπροστά στον κόσμο βρισκόταν μονίμως σε θέση άμυνας, έτοιμος για καυγά, για μάχη κι αντιπαράθεση,γινόταν σκοτεινός, σκληρός και βίαιος (ακόμα και μ’ εκείνους που τον αγαπούσαν– κυρίως μ’ εκείνους).
Κι όταν έμενε μόνος του, μαζευόταν κι άλλο – σαν σ’ εμβρυακή στάση- σ’ αυτόν τον μελαγχολικό, κρυφό κι ολό δικό του κόσμο. Εκεί, όπου ίσως κρυβόταν, αυτό που έψαχνε σ’ όλη του ζωή. Αυτό, που του έλειπε, αυτό που επίμονα αναζητούσε.
Και το πιο τραγικό της ιστορίας είναι, πως τελικά το βρήκε. Βρήκε αυτό που έψαχνε. Μα,ήταν λίγο πριν το τέλος. Λίγο πριν διακοπεί βίαια η ζωή του.
Πρόλαβε όμως να το γράψει … να το μελοποιήσει και να μας το αφήσει παρακαταθήκη κι έστω, για λίγο, να το ζήσει:
«It’s All True, Folks : All You Need Is Love»
Ποιος ήταν όμως ο Τζον Λένον ;
Ο John Winston Ono Lennon γεννήθηκε στις 9 Οκτωβρίου του 1940 στο Liverpool της Μεγάλης Βρετανίας, πιθανότατα κατά τη διάρκεια μίας γερμανικής αεροπορικής επιδρομής. Δε γνώρισε ποτέ τον πατέρα του και η μητέρα του άφησε την ανατροφή του στην αδερφή της. Στα 18 του, η μητέρα του πέθανε σε αυτοκινητιστικό ατύχημα. Ήταν μουσικός και ιδρυτικό μέλος του συγκροτήματος Beatles. Μετά τη διάλυση του συγκροτήματος, ακολούθησε σόλο καριέρα. Ένα από τα πιο διάσημα τραγούδια του είναι το “Imagine”. Παντρεύτηκε δύο φορές: Πρώτη φορά το 1962 τη Cynthia Powell και απέκτησαν ένα γιο, τον Julian, με τον οποίο δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει καλές σχέσεις. Και το 1969 με τη Γιαπωνέζα Yoko Ono, με την οποία απέκτησαν ένα γιο, τον Sean. Ο Lennon εγκαταλείπει για πέντε χρόνια τη μουσική, για να αφιερωθεί στη φροντίδα του γιου του. Πέρασε το μήνα του μέλιτος με τη Yoko Ono στο κρεβάτι του ξενοδοχείου τους στο Άμστερνταμ (25-31/3/1969), ως μια διαμαρτυρία υπέρ της ειρήνης (Bed-In for Peace). Από τις 9 το πρωί ως τις 9 το βράδυ άνοιγαν την πόρτα τους στους δημοσιογράφους και συζητούσαν για την αντίθεσή τους στον πόλεμο του Βιετνάμ και το αίτημά τους για ειρήνη. Η σχέση του Lennon με τη Yoko Ono διακόπηκε για 18 μήνες. Η επανασύνδεση έγινε το 1975 και από τότε δεν ξανά χώρισαν ποτέ. Έμειναν σύντροφοι στα πάντα : στη ζωή, στην τέχνη, στις επιχειρηματικές τους κινήσεις.
Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ακτιβιστές του 20ου αιώνα και τασσόταν ανοιχτά, κατά του πολέμου του Βιετνάμ και της βίας εν γένει. Το FBI τον παρακολουθούσε στενά και πολλοί τον θεωρούσαν «πολύ επικίνδυνο άνθρωπο».
Δολοφονήθηκε στις 8Δεκεμβρίου 1980, στις 11 το βράδυ, έξω από το σπίτι του στη Νέα Υόρκη (στο ιστορικό κτήριο Dakota, στη γωνία της 72ης οδού και West Central Park). Μόλις είχε ηχογραφήσει με τη Yoko Ono τα τραγούδια “Walking on A Thin Ice” και “It happened”. Δολοφόνος του ήταν ο Marc David Chapman. Στην κατοχή του οποίου φήμες λένε, ότι βρέθηκαν, εκτός από το όπλο του εγκλήματος, ένα αντίτυπο του δίσκου Double Fantasy στο εξώφυλλο του οποίου είχε υπογράψει νωρίτερα ο Lennon, ένα αντίτυπο του μυθιστορήματος «Ο φύλακας στη Σίκαλη» του Salinger και κασέτες με τραγούδια των Beatles.
Στην τελευταία του συνέντευξη,τη μέρα που δολοφονήθηκε, o Lennon είπε τα εξής: «Πάντα θεωρούσα το έργο μου ως ένα ενιαίο κομμάτι και θεωρώ πως δε θα τελειώσει μέχρι να πεθάνω και ελπίζω πως αυτό θα συμβεί μετά από πολύ πολύ καιρό».
Η ζωή του και η δράση του τον έκαναν ίνδαλμα. Η δολοφονία του τον έκανε θρύλο.
Ακούγοντας τα τραγούδια του μας έμαθε πέντε Βασικές Αλήθειες για τη Ζωή :
1. Πες με ονειροπόλο, αν θες.Είμαι και θα είμαι για πάντα. Κι αυτό σε κάνει περήφανο. Γιατί, όταν σταματήσουμε να ονειρευόμαστε έναν καλύτερο κόσμο και συμβιβαστούμε, θα είναι σα να έχουμε πεθάνει.
2. Να αγαπάς. Να ερωτεύεσαι. Πάντα. Ο έρωτας και η αγάπη είναι οι μεγαλύτερες κινητήριες δυνάμεις. Μόνο έτσι θα παραμείνεις πραγματικά ζωντανός.
3. Όταν σε ρωτάνε τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις, να λες «Ευτυχισμένος». Μέχρι να το πιστέψεις και συ στ’ αλήθεια.
4. Μην είσαι συνέχεια στην τσίτα.Χαλάρωσε και βρες τον εαυτό σου. Μην νιώθεις τύψεις αν δεν κάνεις τίποτα. Το να μένεις στάσιμος σημαίνει να μη σκέφτεσαι τίποτα, να μην προβληματίζεσαι για τίποτα.
5.Να είσαι πάντα ειλικρινής και να υποστηρίζεις τις απόψεις σου. Οι άνθρωποι που αξίζουν να είναι στη ζωή σου, θα μείνουν.
[Πηγές : www.doctv.gr, www.ogdoo.gr, www.kathimerini.gr, www.lifo.gr, www.sansimera.gr, https://el.wikipedia.org, https://look.athensvoice.gr]
Για τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πέζο:
Γιατρά Μαρίνα – Κων/να Κίτσου
Επιμέλεια: Ντάβαρης Παναγιώτης
