Ένας χρόνος χωρίς τον Θάνο Μικρούτσικο…

Σε άλλους παραλλήλους έχει μπει… 

Ένας χρόνος χωρίς τον Θάνο Μικρούτσικο, που «έφυγε» στις 28 Δεκέμβρη 2019

Κάπου έχει γραφτεί ότι για τον Θάνο Μικρούτσικο θα μιλάμε πάντα σε χρόνο ενεστώτα. Και πράγματι, μπορεί αυτές τις μέρες να συμπληρώνεται ένας χρόνος από το χαμό του και μπορεί η φυσική του απουσία να είναι ακόμα βαριά, όμως το έργο του συνεχίζει να πορεύεται στο χρόνο, η μουσική του «τον όγκο των ετών» να σκίζει και να περνά στην αιωνιότητα, εμπνέοντας όλους εμάς και τις μελλοντικές γενιές.

Ηταν πολλές οι στιγμές μέσα σε αυτήν τη χρονιά που σκεφτήκαμε τον Θάνο Μικρούτσικο. Τι θα έλεγε για αυτά που ζούμε; Αν ήταν εδώ, θα ήταν σίγουρα από τους πρώτους που θα συμμετείχαν, θα έπαιρνε θέση για τη δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίζει το «σινάφι» του… Και ήταν πολλές εκείνες οι στιγμές που, ενώ έλειπε από τη σκηνή, ήταν σαν να είναι εκεί… Στη Μακρόνησο, εκεί που στήθηκε το «μεγάλο μνημείο των ηρώων» μας με συνοδεία τη μουσική του από τη συγκλονιστική «Καντάτα», στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, εκεί που πέρυσι έδωσε την τελευταία του συναυλία, όπου φέτος όλοι εμείς – οι «δικοί του» άνθρωποι και οι συνεργάτες του – τον τιμήσαμε με μια ξεχωριστή συναυλία.

Μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του παρέμεινε μαχητής, δημιουργικός, με το στίγμα του να χαράσσεται ανεξίτηλο στη μουσική, στην καρδιά και το νου, στα όνειρα και τους αγώνες. «Μην αφήσετε καμία στιγμή στη ζωή σας να πάει χαμένη. Ρουφήξτε κάθε δευτερόλεπτο. Ο χρόνος τρέχει τόσο γρήγορα. Διευρύνετε τις γνώσεις σας μέχρι τέλους. Συνεχώς να ονειρεύεστε», ήταν η τελευταία του αναφορά μέσα από το νοσοκομείο. Μαζί με εκείνον το στίχο του Χικμέτ: «Να μην παραδίνεσαι, αυτό είναι».

Αγαπούσε πολύ τη ζωή. Ωραίο για εκείνον ήταν καθετί που υπερνικά τις δυσκολίες. Αυτό ήταν και το μήνυμα που στέλνουν τα τραγούδια του, η στάση ζωής του… «Nα ονειρευτούμε μια άλλη κοινωνία, στην οποία ο άνθρωπος θα αυτοπραγματωθεί. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να “χορέψουμε πάνω στο φτερό του καρχαρία”. Nα ξεπεράσουμε τις καταγεγραμμένες μας δυνατότητες, να ξεπεράσουμε τα όριά μας. Με άλλα λόγια, να κατακτήσουμε το Αδύνατο».Νέοι ήχοι, νέα όνειρα, νέα ταξίδια

Ο Θ. Μικρούτσικος γεννήθηκε στην Πάτρα το 1947. «Ξεκίνησα να κάνω μουσική πριν πάω στο Δημοτικό Σχολείο. Σιγά – σιγά η μουσική έγινε η βασική διάσταση στη ζωή μου. Στην αρχή εγκαταστάθηκε εντός μου η κλασική μουσική, ο Μπαχ, ο Μπετόβεν, ο Μότσαρτ. Παίζοντάς τους στο πιάνο 10-12 χρονών, ταξίδευα στους δρόμους της πόλης μου, στην Πάτρα, στις στοές της, στα νεοκλασικά κτίριά της, αλλά έφευγα και πέραν αυτής. Σε πόλεις και εποχές παλιές που δεν ήξερα…».

Σημαντική σταθερά στη ζωή του, ήδη από πολύ μικρή ηλικία, ήταν η ποίηση. «Ηθικός αυτουργός ο πατέρας μου, που κρατώντας με στην αγκαλιά του, από τα 5 μου χρόνια, μου διάβαζε ποιήματα σχεδόν κάθε βράδυ».

Στη δεκαετία του ’60 μπαίνει στη ζωή του η έντεχνη ελληνική μουσική. «Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης… Δεύτερο αγκωνάρι εντός μου. Χρωστάω και σε αυτούς ταξίδια, αλλά και πόνους αφόρητους. Ο αυστηρός δάσκαλος του Ωδείου εξασκείτο με τον χάρακα στα δάχτυλά μου, με δύναμη, για να πάψω να τους παίζω στο πιάνο. Δεν σταμάτησα να τους παίζω. Αλλαξα δάσκαλο».

Στη συνέχεια ήρθαν τα χρόνια της ενηλικίωσης, η αποφοίτησή του από το Μαθηματικό και παράλληλα η μελέτη αρμονίας, αντίστιξης, φούγκας και σύνθεσης, με καθηγητή τον συνθέτη Γ. Α. Παπαϊωάννου. Σε αυτά τα χρόνια ανακαλύπτει νέους μουσικούς κόσμους, τη μεταπολεμική avant garde μουσική, την πρωτοπορία της δεκαετίας του ’60. «Νέοι ήχοι, νέες θεωρίες έγιναν καθημερινότητά μου. Καινούργια ταξίδια, νέα όνειρα, άγνωστοι τόποι». Ξεκινά και τη μελέτη έργων του Καρλ Μαρξ.Η μελοποιημένη ποίηση

Βασικό θέμα που απασχολούσε τον νεαρό μουσικό, από την αρχή κιόλας της συνθετικής του διαδρομής, ήταν η μελοποίηση της ποίησης. «Ανατρέχοντας στα ημερολόγια που κρατούσα από εκείνη την εποχή, διαβάζω και θυμάμαι ότι ένας εφιάλτης με κυνηγούσε καθημερινά. Ως γνήσιο τέκνο της πρωτοπορίας, έπρεπε ο ήχος μου να είναι νέος, να μη θυμίζει τίποτα από το παρελθόν, συνεπώς δύσκολη αν όχι αδύνατη η επικοινωνία με τον κόσμο. Σαν παιδί της αριστεράς ήθελα την επικοινωνία με τον κόσμο. Πώς θα μπορούσαν να συνδυαστούν αυτά τα δύο;».

Τότε είναι που μπαίνει στη ζωή του ο Γιάννης Ρίτσος, ο δάσκαλός του όπως τον αποκαλούσε. Τον προτρέπει να γράφει για ό,τι τον καίει, αλλά του εφιστούσε την προσοχή στο αδιάσπαστο περιεχομένου και φόρμας. «Κάθε νέο περιεχόμενο απαιτεί μια νέα φόρμα, γιατί η φόρμα είναι κοινωνική εμπειρία αποκρυσταλλωμένη. Θα σέβεσαι το παρελθόν, θα το περιέχεις, θα το αφομοιώνεις, αλλά δεν θα το μιμηθείς».

Από τότε, προσπαθεί η μουσική του να αποκαλύπτει τις κρυμμένες πλευρές που ένα μεγάλο ποίημα πάντα περιέχει. «Tο κείμενο μετά τη μελοποίηση πρέπει να είναι “άλλο” κείμενο απ’ ό,τι πριν τη μελοποίηση. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε η μουσική παίζει το ρόλο του μεταφορέα της ποίησης, γίνεται υπόκρουση και η μελοποίηση χάνει τη σημασία της».50 χρόνια δημιουργίας

Από το 1975 που κυκλοφόρησε η πρώτη του ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά, «Πολιτικά Τραγούδια», ακαταπόνητος και πολυγραφότατος, δεν σταμάτησε να δημιουργεί, ακόμα και λίγο πριν το τέλος: Αυτές τις μέρες αναμένεται να κυκλοφορήσει ο τελευταίος δίσκος που επιμελήθηκε ο συνθέτης, «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία», που περιέχει την ηχογράφηση από τη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2019, με τα εμβληματικά έργα «Σταυρός Του Νότου» και «Γραμμές των οριζόντων», βασισμένα στη μελοποιημένη ποίηση του Νίκου Καββαδία.

Η μουσική για τον ίδιο ήταν η έμπνευσή του, η καταφυγή και η παρηγοριά του, το όπλο του, ο τρόπος της ελευθερίας του, η επικοινωνία του με τον κόσμο. Σίγουρα μεγάλο ταλέντο και αδιαμφισβήτητο. Για τον Θάνο Μικρούτσικο όμως δεν αρκεί αυτό. Γνωρίζει καλά ότι το μεγάλο ταλέντο είναι συνδυασμός πολλών ικανοτήτων, προϊόν σκληρής εργασίας και μελέτης. Είναι σαφής: «Το καλύτερο ταλέντο του κόσμου να έχεις και είναι αποδεδειγμένο ιστορικά, χωρίς γνώσεις κάποια στιγμή δεν δίνει έργο».

Στην περίπτωση λοιπόν του Θάνου Μικρούτσικου έχουμε την ιδανική περίπτωση: Το μεγάλο ταλέντο να πατά πάνω στη γνώση και με αυτόν τον τρόπο να εκφράζει αριστουργηματικά τον εαυτό του και την εποχή του. Είναι η διαλεκτική σχέση έμπνευσης – σκέψης, καρδιάς και μυαλού, που διαπερνά τη δημιουργία του. Μουσική βαθιά κοινωνική, βαθιά ανθρώπινη, απέριττη, δίδαγμα ευθύνης του καλλιτέχνη μπροστά στην εποχή του και μπροστά στον κόσμο.

Στη μουσική του πορεία ο Θάνος Μικρούτσικος ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη της μουσικής. Δεν εφησυχάστηκε ποτέ. Εχει γράψει όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, πειραματική μουσική. Μέσα από τα τραγούδια του κατάφερε και έβαλε στο στόμα των ανθρώπων λόγια μεγάλων ποιητών και στιχουργών. Τεράστια ήταν και η παρουσία του στη δισκογραφία. Εδωσε εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και συμμετείχε – ή έργα του παίχτηκαν – σε πολλά διεθνή φεστιβάλ μουσικής. Εργα του έχουν παρουσιαστεί από πολλές μεγάλες ορχήστρες και ορχήστρες μουσικής δωματίου, και τα έχουν διευθύνει σπουδαίοι μαέστροι. Συνεργάστηκε με πολλούς Ελληνες και ξένους σκηνοθέτες, γράφοντας μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα που έχουν παρουσιαστεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Συνεργάστηκε ακόμα με όλους σχεδόν τους σημαντικούς Ελληνες ερμηνευτές και μουσικούς, καθώς και με πολλούς διεθνείς καλλιτέχνες. Η Τέχνη είναι το χνάρι του ανθρώπου πάνω στη Γη

Το ταλέντο, η σκληρή και συνεχής δουλειά, η συνεχής διεύρυνση των γνώσεών του κατέστησαν και καθιστούν τον Θάνο Μικρούτσικο έναν από τους μεγαλύτερους συνθέτες που πέρασαν από τον τόπο μας.

Για τον Θάνο Μικρούτσικο η Τέχνη είναι το χνάρι του ανθρώπου πάνω στη Γη και μπορεί από μόνη της να μην αλλάζει τον κόσμο, αλλά μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενεργητικών και συνειδητοποιημένων θεατών και ακροατών, που στη συνέχεια να μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Αυτή η θέση του είναι φανερή σε όλη τη δημιουργική του διαδρομή.

Εμείς αυτό το χνάρι του, τη μουσική και τα τραγούδια του, κρατάμε σφιχτά στην καρδιά μας. Με αυτά τα τραγούδια μεγάλωσαν γενιές και γενιές, γνωρίσαμε και αγαπήσαμε την ποίηση, μας συντρόφευσαν σε στιγμές περισυλλογής, μας κράτησαν και μας κρατάνε «ανοιχτό το παράθυρο στο όνειρο»προσμένοντας «τους σεισμούς που μέλλονται για να ‘ρθουν».

επιμελεια Γιωργος Αντωνακακης πηγη ”’Ρ”