Τα μονοπώλια εμποδίζουν την ανάπτυξη mRNA εμβολίων

Επιμέλεια: Σταύρος Ξενικουδάκης

Δυόμισι χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη της πανδημίας και μεγάλο μέρος των ανθρώπων παγκοσμίως παραμένει ανεμβολίαστο. Ενώ κατά μέσο όρο το 80% στις λεγόμενες πλούσιες χώρες έχει λάβει έστω μία δόση εμβολίου COVID, το αντίστοιχο ποσοστό για τις φτωχότερες χώρες είναι μόλις 18%.

Η απώλεια ζωής τεράστια: Οι υπολογισμοί ξεκινούν από 6 εκατομμύρια, των οποίων ο θάνατος αποδόθηκε καθαρά στον νέο κορονοϊό, έως 15 εκατομμύρια, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), που περιλαμβάνει και θανάτους στους οποίους η COVID συνέβαλε αλλά δεν αποδόθηκαν αποκλειστικά στην πανδημία.

Σήμερα κυριαρχούν δύο εκδοχές, και οι δύο αισιόδοξες όσο και ανεδαφικές. Σύμφωνα με τη μία, η πανδημία τελείωσε. Σύμφωνα με την άλλη, ναι μεν το 2021 υπήρξε αδικαιολόγητη ανισοτιμία σε βάρος των φτωχών χωρών, αλλά τώρα έχουν αρκετά εμβόλια. Ομως, η πανδημία δεν τελείωσε, καθώς οι παραλλαγές Ομικρον 4 και Ομικρον 5 διαδίδονται με ορμή σε όλη την υδρόγειο και ενδέχεται να εμφανιστούν και νέες μεταλλάξεις. Και μπορεί οι φτωχές χώρες να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε μερικά εμβόλια COVID, αλλά δεν έχουν σχεδόν καθόλου πρόσβαση στα εμβόλια mRNA, αυτά που είναι πιο αποτελεσματικά απέναντι στην Ομικρον. Χωρίς υψηλό ποσοστό εμβολιασμού σε ολόκληρο τον κόσμο, η πανδημία το πιθανότερο θα εμφανίζει εξάρσεις κατά διαστήματα και δεν αποκλείεται κάποια επόμενη παραλλαγή του ιού να είναι πιο μεταδοτική, ενδεχομένως και πιο επικίνδυνη από όσες εμφανίστηκαν ως τώρα.

Υπηρέτες του κεφαλαίου

Τόσο οι «πλούσιες» χώρες (δηλαδή αυτές με ικανό μέσο πλούτο κατ’ άτομο, που προκύπτει βάζοντας στο ίδιο τσουβάλι τους δισεκατομμυριούχους, εκείνους που ίσα καταφέρνουν να επιζούν και όλους τους ενδιάμεσους), όσο και οι «φτωχές» χώρες (εκείνες όπου η μεγάλη πλειοψηφία ψωμοζεί για να θρέφει μια χούφτα πολυεκατομμυριούχων) είναι όλες καπιταλιστικές. Αυτός είναι ο συνδετικός κρίκος του κυνισμού που επιδεικνύεται από τη μεριά των κυβερνώντων και στις μεν και στις δε, καθώς για τους διαχειριστές του καπιταλιστικού συστήματος πάντα υπερισχύουν τα συμφέροντα του κεφαλαίου μπροστά σε αυτά των λαών. Γι’ αυτό άλλοι προστατεύουν κι άλλοι αφήνουν στο απυρόβλητο τα φαρμακευτικά μονοπώλια των mRNA εμβολίων, τη «Moderna», την «Pfizer», την «BioNTech». Αν αυτοί οι κολοσσοί δεν επιτρέψουν τη μαζική παραγωγή από τρίτους των τεχνολογιών που ανέπτυξαν, ο SARS-CoV-2 θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί εκατομμύρια, να σκοτώνει αρκετούς από τους πιο αδύναμους, που αν είχαν εμβολιαστεί θα μπορούσαν να επιζήσουν και να εγκυμονεί κινδύνους για χειρότερα.

Πλεονεκτήματα

Τα εμβόλια mRNA μπορούν να παρασκευαστούν γρήγορα, πιο εύκολα και από περισσότερα εργαστήρια και βιομηχανίες συγκριτικά με τα παραδοσιακά εμβόλια. Μέχρι την πανδημία του νέου κορονοϊού, όλα τα εμβόλια απαιτούσαν καλλιέργεια μέσα σε αυγά ή σε μαγιά ζύμης, διαδικασία μακρόχρονη, πολύπλοκη και ευαίσθητη. Παρότι τα εμβόλια mRNA μπορούν να παρασκευαστούν μέσα σε βιοχημικούς αντιδραστήρες, ο οργανισμός μας τα αντιλαμβάνεται ως βιολογικά. Αυτό απλοποιεί και επιταχύνει τη διαδικασία, αλλά ταυτόχρονα επιτρέπει την παραγωγή από περισσότερες φαρμακευτικές βιομηχανίες, συγκριτικά με τη χούφτα των εταιρειών που παρασκευάζουν παραδοσιακά βιολογικά εμβόλια. Μπορούν να παρασκευαστούν δισεκατομμύρια περισσότερες δόσεις με γρήγορο ρυθμό και μάλιστα στις περιοχές που χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν, αποφεύγοντας προβλήματα μεταφοράς, ψύξης κ.τ.λ. Οι ερευνητές Achal Prabhala και Alain Alsalhani εκτίμησαν ότι υπάρχουν τουλάχιστον 100 εταιρείες στην Ασία, στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική που παράγουν ενέσιμες φαρμακευτικές ουσίες υψηλής ποιότητας και θα μπορούσαν να παρασκευάσουν εμβόλια mRNA, αν τους επιτρεπόταν.

Τα εμβόλια mRNA έδειξαν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως αναμνηστικές δόσεις, έναντι των παραδοσιακών εμβολίων, ειδικά απέναντι στην Ομικρον. Αν και η απόδοση όλων των εμβολίων είναι μικρότερη στη νέα παραλλαγή του κορονοϊού, η απόδοση των mRNA έπεσε λιγότερο και γι’ αυτό συνιστώνται για τις αναμνηστικές δόσεις τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ.

Βραχυπρόθεσμα, η επόμενη γενιά εμβολίων για την COVID πρόκειται να αναπτυχθεί με αυτήν την τεχνολογία εμβολίων, καθώς κανένας από τους παρασκευαστές παραδοσιακών εμβολίων δεν έχει ανακοινώσει ότι πρόκειται σύντομα να βγάλει νέα εμβόλια για την Ομικρον. Μακροπρόθεσμα, η τεχνολογία mRNA εξετάζεται ως πλατφόρμα για εμβόλια και θεραπείες για άλλες ασθένειες. Η «Moderna», για παράδειγμα, έχει ανακοινώσει ότι ξεκίνησε δοκιμές για ένα εμβόλιο για τον ιό HIV του AIDS. Βεβαίως, όσο τα αποτελέσματα της τεχνολογίας αυτής θα είναι προσιτά μόνο στις ανεπτυγμένες χώρες, χώρες με μεγάλο πρόβλημα με το ΕΪTZ, όπως η Νότια Αφρική, δεν θα μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν.

Πατέντες

Το 2021 οι μεγάλοι φαρμακευτικοί όμιλοι παρήγαγαν μεγάλες ποσότητες αποτελεσματικών εμβολίων, αλλά αυτά δεν έφτασαν σε όλους όσοι τα χρειάζονταν, με αποτέλεσμα την εμφάνιση παραλλαγών του κορονοϊού, που τα ίδια αυτά εμβόλια δεν μπορούσαν πια να αντιμετωπίσουν με την ίδια αποτελεσματικότητα. Μέχρι σήμερα το 93% όλων των εμβολίων mRNA που παραγγέλθηκαν, πήγαν στις «πλούσιες» χώρες. Φέτος η «Moderna» σχεδιάζει να παρασκευάσει 3 δισεκατομμύρια δόσεις και η «Pfizer» 4 δισ. Τόσο γι’ αυτά όσο και για τα καινούρια για την Ομικρον, το πιθανότερο είναι να επαναληφθεί η ιστορία του 2021.

Η «BioNTech», η «Pfizer» και η «Moderna» έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να αποφασίζουν ποιος θα φτιάξει τα εμβόλιά τους και πού, χάρη στις πατέντες, που τους δίνουν αυτήν τη δυνατότητα για 20 χρόνια. Κι ας αναπτύχθηκε η τεχνολογία mRNA με καθοριστική συμβολή ακαδημαϊκών ερευνητών, σε ακαδημαϊκά εργαστήρια, που έχουν πληρωθεί από τον λαό και βέβαια στηρίζεται στη γενικότερη ανάπτυξη της επιστήμης, αποτέλεσμα της συλλογικής δουλειάς πλήθους ερευνητών σε όλο τον κόσμο και τον μόχθο των εργαζομένων, που χρηματοδότησαν αυτήν την προσπάθεια.

Εκ του ασφαλούς

Μόνο η «Moderna» έδωσε την υπόσχεση τον Μάρτη του 2021 ότι δεν θα διεκδικήσει αποζημίωση με βάση την πατέντα, αν κάποια εταιρεία οπουδήποτε στον κόσμο αποφάσιζε να παρασκευάσει το εμβόλιό της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τον Μάρτη του 2022 περιόρισε την υπόσχεση μόνο για ενδεχόμενη παρασκευή του εμβολίου σε αναπτυσσόμενες χώρες. Υποσχέσεις εκ του ασφαλούς για λόγους μάρκετινγκ. Μη διαθέτοντας τη δική του εκδοχή της τεχνολογίας mRNA ή συμβόλαιο για τη χρήση της, οποιοσδήποτε άλλος παρασκευαστής θέλει να παρασκευάσει τέτοια εμβόλια πρέπει να αποπειραθεί να κάνει αντίστροφη μηχανική του εμβολίου, να πραγματοποιήσει κλινικές δοκιμές και εφόσον το εμβόλιο αποδειχτεί αποτελεσματικό να βρει πώς θα το παράξει σε βιομηχανική κλίμακα, χωρίς καμία βοήθεια από τη «Moderna». Και η «Moderna» μπορεί να προσδιορίσει πότε κατά τη γνώμη της η πανδημία τελείωσε και παύει και η υπόσχεσή της.

Με δεδομένα τον απαιτούμενο χρόνο, το κόστος και το απρόβλεπτο του πράγματος, υπήρξε ελάχιστο ενδιαφέρον για την «προσφορά» του μονοπωλίου, πέρα από μια προσπάθεια του ΠΟΥ να παρασκευάσει εμβόλιο mRNA «ανοιχτού κώδικα», στη Νότια Αφρική. Ακόμη κι αν το εγχείρημα πετύχει, καμιά νοτιοαφρικανική εταιρεία δεν θα μπορέσει να το αξιοποιήσει, καθώς η Νότια Αφρική κατατάσσεται στις χώρες μέσου εισοδήματος (αθροίζοντας τον πλούτο πλουσίων και φτωχών και διαιρώντας διά του αριθμού των κατοίκων).

Η πανδημία απέδειξε ότι ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που σκοτώνει όχι μόνο κάνοντας πόλεμο, όχι μόνο συνθλίβοντας τα κορμιά των εργατών μέσα στις μηχανές, για να εξασφαλίσει μεγαλύτερο κέρδος. Η πανδημία ανέδειξε τη σύγκρουση δύο κόσμων, ενός που προβάλλει μέσα από την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας και της συνεργασίας χιλιάδων ανθρώπων και ενός που δύει, επειδή ιδιοποιείται το αποτέλεσμα της κοινωνικής εργασίας και γι’ αυτό βάζει όρια επιστημονικά στη σκέψη, τρομοκρατεί και ευθύνεται για χιλιάδες θανάτους και όχι μόνο. Η ανθρωπότητα θα μετρούσε λιγότερα θύματα, περισσότερες ανθρώπινες ζωές θα είχαν σωθεί, αν δεν υπήρχαν ο παράγοντας «κέρδος», ο οικονομικός και γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών και των επιχειρηματικών ομίλων, αν η Υγεία δεν «πουλιόταν και αγοραζόταν».

Πηγή: «Scientific American»

Comments are closed.