Τα Έθιμα του Πάσχα

Το Πάσχα στην Ελλάδα εκτός από μεγάλη Χριστιανική γιορτή έχει συνδεθεί και με την Άνοιξη , την ανάσταση της φύσης. Εκατοντάδες έθιμα υπάρχουν σε όλη την χώρα, τόσα πολλά που μπορεί κάποιος να γράψει βιβλία για τα έθιμα αυτά , που το καθένα έχει τις ρίζες του στην Χριστιανική πίστη, στην επανάσταση ή ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα. Θα αποτολμήσουμε λοιπόν να παρουσιάσουμε κάποια από τα έθιμα αυτά.

Κυριακή των Βαΐων

Πετροκέρασα  Χαλκιδικής:  Το χωριό έχει το δικαίωμα να φιλοξενεί τμήμα του Τιμίου Σταυρού από τη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Το Τίμιο Ξύλο φιλοξενείται στην εκκλησιά του Προφήτη Ηλία από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι τη Μεγάλη Δευτέρα. Το έθιμο μετράει πάνω από 250 έτη ζωής και γίνεται σε ανάμνηση της σωτηρίας του χωριού από θανατηφόρα αρρώστια.

Μεγάλη Πέμπτη

Πάτμος: Το νησί της Αποκάλυψης, όπου ο ευαγγελιστής Ιωάννης έγραψε το βιβλίο της Αποκάλυψης.  Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται η Τελετή του Νιπτήρος στην Πλατεία Δημαρχείου.
Κρήτη:  Φτιάχνουν ένα ανθρώπινοο μοίωμα από ξύλα, τον «Ιούδα», τον οποίο περιφέρουν σε όλα τα σπίτια του χωριού και τον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του.
Άρτα : Στην Ενορία της Αγίας Θεοδώρας στο προαύλιο του Ιερού Ναού, αναβιώνει το έθιμο της «φωτιάς» . Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, σε ανάμνηση της πυράς που άναψε έξω από το κυβερνείο του πόντιου Πιλάτου, όταν συνέλαβαν τον Ιησού, περιμένοντας την απόφαση για την τύχη του το μεσημέρι της Μ. Πέμπτης

Μεγάλη Παρασκευή

Ύδρα : Περιφορά τουΕπιταφίου, μέσα στη θάλασσα, που γίνεται με μεγάλη κατάνυξη το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια. Στη συνέχεια γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό. Το έθιμο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Καμίνια το έτος 1923 και από τότε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.
Μάρπησσα : Αναπαραστάσεις των Θείων Παθών. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου πραγματοποιούνται δώδεκα στάσεις, όσες και τα Θεία Πάθη. Σε δώδεκα, λοιπόν, διαφορετικά σημεία γίνεται και μια αναπαράσταση εμπνευσμένη από τα Πάθη του Χριστού. Το έθιμο πρωτοξεκίνησε το 1924.
Τρίπολη: Νωρίς το απόγευμα η περιφορά του Επιταφίου στο άλσος του Αγίου Γεωργίου είναι εντυπωσιακή μέσα στο δασάκι, ενώ το βράδυ, στην κεντρική πλατεία γίνεται η περιφορά των Επιταφίων σε παράταξη, όπου για μιάμιση περίπου ώρα περνούν περισσότεροι από δέκα Επιτάφιοι ισάριθμων ενοριών και οι δύο χορωδίες της πόλης ψάλλουν τα εγκώμια δημιουργώντας κλίμα κατάνυξης.
Σέρρες : Στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, αναβιώνει το έθιμο«Αδώνια».  Σύμφωνα με την παράδοση, όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά τοποθετεί στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι, πάνω στο οποίο έχει βάλει θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, γεμάτη από πασχαλιές και άλλα άνθη. Επίσης, ετοιμάζεται ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους»- σύμφωνα με τη λαογραφική παράδοση, συμβολίζουν τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου.
Ζάκυνθος : Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, γίνεται η περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη της Ζακύνθου. Στον Ιερό Ναό του ΑγίουΝικολάου του Μόλου εκτός από τον Εσταυρωμένο γίνεται λιτανεία  και της εικόνας της «Mater Dolorosa» (Παναγίατου Πάθους).
Ζάκυνθος : Μεταμεσονύκτιος Επιτάφιος . Σύμφωνα με παλαιό έθιμο η ακολουθία του Επιταφίου δε γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου. Η ακολουθία αρχίζει στις 02:00 και στις 04:00 περίπου γίνεται η έξοδος του Επιταφίου, ο οποίος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία.

Μεγάλο Σάββατο

Κέρκυρα : Από το πρωί του Σαββάτου  οι φιλαρμονικές γυρίζουν όλη την Παλιά Πόλη παίζοντας πένθιμα εμβατήρια, όπως ο εμβληματικός Αμλέτος. Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12 το μεσημέρι , οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό -τους μπότηδες- από τα μπαλκόνια τους. Το ξακουστό έθιμο “Μπότηδες” διαδραματίζεται στη Σπιανάδα και στην πλατεία Λιστόν και είναι ένας συνδυασμός Ενετικών Παραδόσεων και Ορθόδοξων εθίμων.
Λεωνίδιο : Με το που ακούγεται το πρώτο «Χριστός Ανέστη» πάνω από 500 πολύχρωμα αερόστατα ελευθερώνονται στον ουρανό και τον κατακλύζουν.
Ρόδος : Τα παιδιά  γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Το αντίτιμο είναι χρήματα ή αυγά, τα οποία και συγκεντρώνουν για να τα δώσουν αργότερα στους ιερείς.

Χίος : Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα έθιμο που τηρείται κάθε Πάσχα στο Βροντάδο της Χίου. Οι δύο “αντίπαλες” ενορίες, του Αγίου Μάρκου καιτης Παναγίας της Ερειθιανής, εκτοξεύουν το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου χιλιάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες με στόχο το καμπαναριό της αντίπαλης εκκλησίας, δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμα κρατάει αυτός ο ιδιότυπος «πόλεμος» μεταξύ των ενοριών.
Άνδρος : Πρωταγωνιστές του εθίμου είναι τα ‘μάσκουλα’, τα παλιά μαντεμένια κανόνια που γεμίζουν πυρίτιδα και βροντούν προς κάθε κατεύθυνση. Το βράδυ του Σαββάτου, λοιπόν, η Ανάσταση στις ενορίες είναι άκρως εντυπωσιακή γεμάτη από αμέτρητα βεγγαλικά και κροτίδες.

Κυριακή του Πάσχα

Καλαμάτα : Ο Σαϊτοπόλεμοςείναι ένα έθιμο με ρίζες από την επανάσταση του 1821 . Τα μπουλούκια των σαϊτολόγων πραγματοποιούν το σαϊτοπόλεμο. Το έθιμο προήλθε από μια ευφυή χρήση των Ελλήνων στον απελευθερωτικό πόλεμο του 1821, ως ένα είδος εκφοβισμού του ιππικού των Τούρκων όπου αυτοσχέδιες κατασκευές, με χρήση μπαρουτιού τοποθετημένο σε καλάμι, απελευθέρωναν ισχυρή φλόγα που τρομοκρατούσε τα υποζύγια των Τούρκων ιππέων.
Ήπειρος : Ο «Νεκρός» Ζαφείρης. Στην Ήπειρο αλλά και σε κάποια μέρη της Μακεδονίας αναβιώνει το έθιμο του Ζαφείρη. Το έθιμο αυτό είναι ουσιαστικά ένα παιδικό παιχνίδι. Το παιδί που έχει το ρόλο του Ζαφείρη παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια και φύλλα. Τον στολίζουν και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί για λαμπάδες. Στο τέλος του μοιρολογιού, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και τα κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας.

Το κάψιμο του Ιούδα: Ένα έθιμο που συναντιέται σε όλη την χώρα είναι τοκάψιμο του Ιούδα. Ένα ομοίωμα ανθρώπου γεμισμένο με άχυρα και βεγγαλικά που αφού το κρεμάσουν το καίνε σε κάποιο κεντρικό σημεί.

Γεμάτη έθιμα η Ελλάδα σε όλα τα μέρη της, υποδέχεται τα Άγια Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού με τις αυλές ασπρισμένες, τις μυρωδιές των λουλουδιών να ανακατεύονται με αυτές των σπιτικών παραδοσιακών γλυκών και τις φλόγες των λαμπάδων και των κεριών να φωτίζουν τα χαμόγελα και τις ψυχές μας, μεταφέροντας έτσι το Άγιο μήνυμα.
Καλό Πάσχα !

Για τον Πολιτιστικό Σύλλογο ΠέZO:
Δέδες Τσούκας