Ο Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ…

Μετά το τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, η νικημένη Γερμανία αναγκάζεται να υπογράψει τη  Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919), με την οποία xάνει αρκετά εδάφη και όλες τις αποικίες της. Υποχρεώνεται να καταβάλλει βαριές πολεμικές αποζημιώσεις, απαγορεύεται να κατασκευάζει τεθωρακισμένα, υποβρύχια, αεροσκάφη και χημικά όπλα και μια ζώνη 50 χιλιομέτρων ανατολικά του Ρήνου ανακηρύσσεται αποστρατιωτικοποιημένη. Ακόμη, η εν λόγω συνθήκη οδηγεί στη δημιουργία πολλών ανεξάρτητων κρατών μέσα στα οποία ζούσαν πολλοί Γερμανοί.

Γράφει η   Δρ. Αγγελική Αθανασακοπούλου

Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του  1930, ο παρασημοφορημένος από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Αδόλφος Χίτλερ κερδίζει τις εκλογές (1933), υπογραμμίζοντας ότι με τη δύναμη του κατακτητή θα επιβάλει τη διεθνή δικαιοσύνη και θα εξασφαλίσει για τον λαό της Γερμανίας τον ζωτικό χώρο που του είχαν στερήσει οι νικητές στις Βερσαλλίες. Λίγα χρόνια αργότερα (Νοέμβριος 1936), ο Χίτλερ γίνεται σύμμαχος της φασιστικής Ιταλίας (Άξονας). Εκεί, την εξουσία έχει ο Μπενίτο Μουσολίνι, δημιουργός του φασιστικού κόμματος από το 1919 και που μετά την πορεία του στη Ρώμη το 1922 ελέγχει απόλυτα το πολιτικό σύστημα της χώρας του.

Το έτος 1936, που πραγματοποιούνται οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Βερολίνο, το στίγμα της Γερμανίας είναι ξεκάθαρο. Με μια εντυπωσιακή διοργάνωση που καλύπτεται τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σε πολλές χώρες και κυρίως με την κατάργηση των συνθηκών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι φανερό ότι η ταπεινωμένη Γερμανία γυρίζει σελίδα και διεκδικεί το χαμένο έδαφος. Την ίδια χρονιά, καταλαμβάνει τη Ρηνανία και δύο χρόνια αργότερα (1938) προσαρτά την Αυστρία. Σε αυτά τα εδάφη, γίνεται ουσιαστικά ένας «πόλεμος λουλουδιών», καθώς η υποδοχή των Γερμανών που ζούνε σε αυτά είναι πολύ θερμή.

Για το θέμα όμως της ακύρωσης των συνθηκών, η Αγγλία του Τσάμπερλεν  και  η Γαλλία του Νταλαντιέ ακολουθούν την «πολιτική του κατευνασμού», καθώς φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι χάθηκε το μέτρο στις Βερσαλλίες απέναντι στην ηττημένη Γερμανία, ότι τα εν λόγω εδάφη έσφυζαν από Γερμανούς και ότι ο Χίτλερ σε μια εποχή ιδεολογικής πόλωσης μπορούσε να ανακόψει τον κομμουνισμό. Όλες αυτές οι σκέψεις αλλάζουν προσανατολισμό, όταν ο Χίτλερ στρέφει το βλέμμα του στην Τσεχοσλοβακία και κυρίως στην Πολωνία. Στη συνάντηση του Μονάχου, τον Σεπτέμβριο του 1938, δεν επιτυγχάνουν να σταματήσουν τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι. Από την άλλη πλευρά, την αμηχανία στους αναγνώστες ειδήσεων προκαλεί και η υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου μη επιθέσεως με πρωταγωνιστές τους Υπουργούς Εξωτερικών Ρίμπεντροπ – Μολότωφ, καθώς υπήρχε μεταξύ τους ιδεολογικό χάσμα.

Έτσι, όταν η Πολωνία αρνείται να εκχωρήσει τον διάδρομο του Ντάντσιχ, ο γερμανικός στρατός τής επιτίθεται (1η Σεπτεμβρίου 1939) και προκαλείται η αντίδραση της Αγγλίας και της Γαλλίας. Ο πόλεμος – αστραπή του Χίτλερ εμφανίζει την εξής εικόνα: Νορβηγία, Δανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο και Γαλλία πέφτουν στα χέρια του Χίτλερ μέσα σε μόλις 6 εβδομάδες!  Η περίπτωση μάλιστα της Γαλλίας είναι ιδιαίτερη, καθώς αυτή χωρίστηκε στο βόρειο κομμάτι, που ήταν υπό γερμανική κατοχή και στο νότιο με κυβέρνηση του Βισύ που είχε φιλογερμανική κατεύθυνση. Ακολουθούν οι βομβαρδισμοί στην Αγγλία, η οποία αντέχει, παρά τα σκληρά αεροπορικά χτυπήματα που δέχεται.

Κοντά σε αυτά, ανοίγει ένα ακόμη μέτωπο, όταν οι Ιάπωνες χτυπούν τον αμερικανικό στόλο στο Πέρλ Χάρμπορ (Δεκέμβριος 1941). Ωστόσο, αυτή η κίνηση ήταν σε συνέχεια των προκλητικών για τα συμφέροντα της  Ιαπωνίας οικονομικών μέτρων της Αμερικής. Μετά την επίθεση, ο Τσόρτσιλ είπε σε τηλεφωνική επικοινωνία:

«Κύριε Πρόεδρε, τι ακριβώς συμβαίνει με την Ιαπωνία;». «Είναι απόλυτα αληθές» μου απάντησε. «Μας επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ. Τώρα πλέον βράζουμε στο ίδιο καζάνι».

Σημαντικές είναι και οι εξελίξεις μετά την επίθεση της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση (επιχείρηση Μπαρμπαρόσα:1941). Οι Σοβιετικοί, με τη νίκη στο Στάλινγκραντ (1943), καθήλωσαν τα γερμανικά στρατεύματα και προχώρησαν σε αντεπίθεση. Μεγάλη ήττα υπέστησαν οι Γερμανοί και στην Αφρική, καθώς  οι Σύμμαχοι πέτυχαν σημαντικά πλήγματα στις δυνάμεις του Ρόμελ (1891-1944), έχοντας στο πλευρό τους τον προικισμένο στρατιωτικό Μοντγκόμερυ (1887-1976). Ανάμεσα σε αυτά τα γεγονότα ξεχωρίζει οι μάχες στο Ελ Αλαμέιν, λίγο έξω από την Αλεξάνδρεια (1942).

Είναι γεγονός ότι η  συμμαχική απόβαση στην Ιταλία (Ιούλιος 1943) προκάλεσε την πτώση του Μουσολίνι, ενώ η απόβαση στη Νορμανδία (Ιούνιος 1944) οδήγησε στην απελευθέρωση της Γαλλίας. Τελικά, στις 8 Μαΐου 1945, η Γερμανία, ισοπεδωμένη και κατακτημένη από τους Συμμάχους, παραδόθηκε. Τον Αύγουστο του 1945, αναγκάστηκε σε παράδοση και η Ιαπωνία, μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών από τους Αμερικάνους στις πόλεις της Χιροσίμα και Ναγκασάκι.

Σε αυτόν τον πόλεμο που είχε λάβει παγκόσμιες διαστάσεις, είχε εμπλοκή και η Ελλάδα. Βρέθηκε στο στόχαστρο του Μουσολίνι, ο οποίος είχε βομβαρδίσει την Κέρκυρα το 1923 και λίγο πριν από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου είχε την ευθύνη για τη βύθιση του ΕΛΛΗ έξω από το λιμάνι της Τήνου. Ο Άγγελος Τερζάκης στην Ελληνική Εποποιία 1940-1941 αναφέρει:

15η Αυγούστου του 1940. Πλήθη προσκυνητές κατακλύζουν τη λευκή Τήνο, στο βαθυγάλανο ελληνικό Αιγαίο. Στον όρμο του νησιού, για να απονείμει τις καθιερωμένες τιμές, έχει φτάσει από τα ξημερώματα η “ΈΛΛΗ”, το παλαιό, ιστορικό εύδρομο του ελληνικού στόλου. Σημαιοστολισμένη, κάνει να κυματίζουν τα χρώματα του έθνους πλάι στον θρησκευτικό πανηγυρισμό. Δεν έχει όμως προχωρήσει το πρωί, είναι ακόμα οκτώμιση η ώρα, όταν κρότος τρομαχτικός συγκλονίζει το πλοίο και το νησί. Μαύροι καπνοί σηκώνονται αμέσως, τριγυρίζουν την “ΈΛΛΗ”, που χτυπημένη κατάσαρκα στα ύφαλά της, από εχθρό κρυμμένο, γέρνει. 

(Άγγελος Τερζάκης, Ελληνική Εποποιία 1940-1941, στο: Χατζηπατέρα-Φαφαλιού, Μαρτυρίες 1940-1941, Αθήνα, Κέδρος, 1982, σ. 20)

Τα ηρωικά κατορθώματα των Ελλήνων στρατιωτών στα βουνά της Πίνδου ανέτρεψαν τους αρχικούς σχεδιασμούς του Μουσολίνι. Έτσι, ακολουθεί η γερμανική επίθεση τον Απρίλιο του 1941, που οδήγησε στη σκοτεινή περίοδο της τριπλής Κατοχής της χώρας μας από Ιταλούς, Γερμανούς και Βούλγαρους. Εβραίοι, τσιγγάνοι και ανάπηροι βλέπουν την ανθρωπιά να γίνεται βρύση που στερεύει. Πείνα, μπλόκα, βασανιστήρια, εκτελέσεις, μαύρη αγορά και δοσιλογισμός γνωρίζουν την ήττα από τη δράση της Εθνικής μας Αντίστασης που κράτησε ψηλά την αξιοπρέπεια αυτού του λαού. 

Η Καλλιθέα ανήκει στα 3Κ μαζί με την Καισαριανή και την Κοκκινιά της Εθνικής Αντίστασης. Οι άνθρωποι των γραμμάτων του Πνευματικού Κύκλου Καλλιθέας του Μεσοπολέμου (Γρυπάρης, Σκίπης, Χατζίνης, Αλεξίου) οργανώνουν την αντίστασή τους ακόμα και μέσα στον κύκλο των λογοτεχνών. Το παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ (Σκρα 31) τυπώνει κουπόνια, αφίσες και εφημερίδες προσπαθώντας να ενημερώσει έναν δοκιμαζόμενο λαό που παραπληροφορείται από τον κατοχικό Τύπο. Το 1944, η πόλη θα δοκιμαστεί, καθώς θα θρηνήσει τους ΕΠΟΝΙΤΕΣ ήρωες της οικίας Μπιζανίου και τους νεκρούς από το μπλόκο του Αυγούστου. Όλα αυτά ήταν βέβαια το σκληρό αποτέλεσμα για την αντιστασιακή δράση της Καλλιθέας που κάλυπτε το φάσμα από Ε.Α.Μ. μέχρι Π.Ε.Α.Ν.  

Μετά από αυτή τη δύσκολη περίοδο, η Ελλάδα απελευθερώνεται και ενσωματώνονται στον εθνικό κορμό μόνο τα Δωδεκάνησα με τη Συνθήκη των Παρισίων τον Φεβρουάριο του 1947.

Σήμερα, η νέα γενιά έχει ανάγκη από τη μελέτη αυτής της εποχής, καθώς σε αυτήν υπάρχουν πρότυπα αγωνιστικότητας που αντιστάθηκαν στον φασισμό και τον ναζισμό και θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία. Είναι μια εποχή που οι Έλληνες κέρδισαν σε τέτοιο βαθμό τον σεβασμό των Συμμάχων, ώστε να ειπωθεί και αυτό:

Οι Έλληνες δεν μάχονται σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες μάχονται σαν τους Έλληνες.