29 Αυγούστου 1824: Η Ναυμαχία του Γέροντα

Ο Γάλλος ναύαρχος Pierre Roch Jurien de La Gravière έγραψε για τη ναυμαχία του Γέροντα: «Η ναυτική Ιστορία δεν έχει ίσως σελίδες αξίες σαν κι αυτή για να προσελκύσει την προσοχή ενός ναυτικού»…

Αγγελική Αθανασακοπούλου

Από το 1823, το κάστρο της Πάτρας, η Μεθώνη και η Κορώνη είναι τα τελευταία κέντρα της αντίστασης των Οθωμανών. Ακόμη, το ίδιο έτος, η Αγγλία παραχωρεί στους Επαναστάτες το πρώτο μεγάλο δάνειο. Ωστόσο, ξεκινά ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος που κόστισε πολλές ζωές. Παράλληλα, ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ ζητά τη βοήθεια του Αιγύπτιου Μωχάμεντ Άλη με αντάλλαγμα την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Έτσι, αναλαμβάνει ο υιός του, Ιμπραήμ, που είχε λάβει στρατιωτική εκπαίδευση από Γάλλους.

Το 1824, σφραγίζεται από την καταστροφή της Κάσου (Μάιος 1824) και των  Ψαρών (Ιούνιος 1824). Έτσι, οι Έλληνες συμφιλιώνονται μπροστά στον κίνδυνο να σβήσει η Επανάσταση. Συγκεκριμένα, ο Μιαούλης αποκρούει τον οθωμανικό στόλο ανάμεσα στη Σάμο και την Ικαρία.

Πριν γίνει η αφήγηση των γεγονότων της εν λόγω ναυμαχίας, κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστεί ότι από την αρχή του Αγώνα ήταν σαφής η υπεροχή του οθωμανικού στόλου έναντι του ελληνικού σε σχέση με τον αριθμό και το μέγεθος των πλοίων, αλλά και τον οπλισμό. «Ως εκ τούτου, οι Οθωμανοί επιζητούσαν μάχες κατά παράταξη, αφού μπορούσαν να αναπτυχθούν όλα τα πλοία τους και να επιτεθούν κρατώντας αποστάσεις με το πυροβολικό τους. Από την άλλη πλευρά, η χειριστική ικανότητα και ευκινησία ήταν τα πλεονεκτήματα των μικρών ελληνικών πλοίων. Τη δεξιότητα των ελιγμών απέκτησαν οι Έλληνες από τα προεπαναστατικά χρόνια, όταν με τα καράβια τους διασπούσαν τους ναυτικούς αποκλεισμούς στα λιμάνια της Μεσογείου,για να τα εφοδιάσουν με σιτηρά. Βέβαια, οι ελιγμοί και η επιδεξιότητα των ελληνικών πληρωμάτων δεν επαρκούσαν, για να προσφέρουν τη νίκη κατά της οθωμανικής αρμάδας. Απαιτούνταν στρατηγικό όπλο και επιθετική στρατηγική και προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλε καίρια το πυρπολικό (καμίνι), η ασύμμετρη απειλή, το οποίο εκμηδένισε την υπεροχή του εχθρού. Οι Έλληνες πολύ γρήγορα εξελίχθηκαν σε επιδέξιους κατασκευαστές και χειριστές πυρπολικών. Μετασκεύαζαν σε πυρπολικάπλοία που αιχμαλώτιζαν ή προέρχονταν από λεία πολέμου, αλλά και παλιά, μικρά, ευέλικτα και εύκολοκυβέρνητα εμπορικά πλοία, που οι ναυτικές κοινότητες των νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών, αγόραζαν. Η μετασκευή πλοίου σε πυρπολικό ήθελε επίπονη εργασία και απαιτούσε ειδικές γνώσεις και δεξιοτεχνία (Βασιλάτος, 2003). Ο αρχιναύαρχος του Εικοσιένα Ανδρέας Μιαούλης κατέγραψε σε μία επιστολή του, μετά την ναυμαχία του Γέροντα, στην τότε κυβέρνηση της Ελλάδος, ότι: «Μοναδική μας ελπίδα στέκονταν τα μπουρλότα. Και χωρίς τα πυρπολικά δεν θα μπορούσαμε νααντιταχθούμε στα γιγαντιαία εχθρικά πολεμικά πλοία». Με την τετράγωνη λογική τουπρότεινε να εξοικονομηθούν χρήματα και να αποκτηθούν περισσότερα πυρπολικά, ώστε να γίνει το κύριο επιθετικό όπλο του ελληνικού στόλου κατά του οθωμανικού.

Ανεξάρτητα των επιτυχημένων προσβολών του εχθρού, η μεγαλύτερη επιτυχία των πυρπολικών εστιάζεται στον ψυχολογικό τομέα. Υπήρξαν πολλές οι περιπτώσεις που και μόνο η εμφάνιση αυτού του ανορθόδοξου όπλου ήταν αρκετή να σπείρει πανικό και τρόμο στις τάξεις των Οθωμανών και να παραλύσει κάθε σκέψη τους για εμπλοκή τους σε ναυμαχία. Οι Έλληνες με τα πυρπολικά τους κατέστρεψαν ναυαρχίδες, υποναυαρχίδες, φρεγάτες, κορβέτες και άλλα καράβια του οθωμανικού και αιγυπτιακούστόλου και επέτυχαν να γίνει ο ελληνικός στόλος κυρίαρχος του Αιγαίου. Η σκέψη των Οθωμανών ότι υπήρχε πιθανότητα χρήσης πυρπολικών από τους Έλληνες τους έκανε διστακτικούς στις ναυτικές επιχειρήσεις τους.». 

Για τη ναυμαχία του Γέροντα τα στοιχεία που συνδέονται με τους δύο στόλους είναι τα παρακάτω:

Ελληνικός στόλος

70 καράβια: 30 μπρίκια, 30 ημιολίες, 10 πυρπολικά, 5.000 άνδρες και 800 πυροβόλα

Οθωμανικός στόλος

100 καράβια: 1 δίκροτο, 25 φρεγάτες, 25 κορβέτες, 25 μπρίκια, 25 ημιολίες, 2.500 πυροβόλα, 200-300 μεταγωγικά, 8.000 στρατό για αποβίβαση

«Ο άνεμος, σύμφωνα με τις εκθέσεις των δύο Ελλήνων ναυάρχων, το προηγούμενο βράδυ (28 του μήνα), ήταν κατ’ αρχάς δυσμενής και οι πυρπολητές δεν μπορούσαν να δράσουν. Τέλος, όταν άρχισε το επόμενο πρωί να πνέει άνεμος από ανατολικά άρχισε ο ισχυρός κανονιοβολισμός και από τις δύο πλευρές. Οι Έλληνες ναύαρχοι έστειλαν κατά των τουρκοαιγυπτιακών πλοίων τα πυρπολικά».(https://www.ethnos.gr/history/article/171533/sanshmera29aygoystoyoandreasmiaoylhsnikaeitontoyrkoaigyptiakostolosthnaymaxiatoygeronta).

Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος (Ιμπραήμ και Ισμαήλ Γιβραλτάρ) επιδιώκει περικύκλωση και σε συνδυασμό με την υπεροπλία κανονιών προσπαθεί να επιτύχει τη νίκη. Από την ελληνική πλευρά, ο Μιαούλης διατάσσει διείσδυση και προκαλεί σύγχυση στην εχθρική παράταξη. Είναι γεγονός ότι τα ελληνικά πυρπολικά κινούνται γρήγορα προς την εχθρική παράταξη και δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στον εχθρό (ηρωικά κατορθώματα Παπανικολή, Θεοχάρη, Βατικιώτη).

«Όταν βραδιάζει, οι Οθωμανοί υποχωρούν: Στις 9:00 το βράδυ, βλέποντας ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος την κατακαμένη  φρεγάτα, πανικοβλήθηκε και κατέφυγε στον κόλπο της Αλικαρνασσού. Ο οθωμανικός στόλος διασπάστηκε και η ναυαρχίδα των Αιγυπτίων, στην οποία επέβαινε και ο Ιμπραήμ, έσβησε τους φανούς της για να περάσει απαρατήρητη από τους Έλληνες». 

Έτσι, Ο Χοσρέφ επιστρέφει στα Δαρδανέλια με 30 βυθισμένα πλοία και Ο Ιμπραήμ αναγκάστηκε να γυρίσει στην Κρήτη. Αντίθετα, μετά τη ναυμαχία, ο Μιαούλης αγκυροβόλησε με 30 πλοία στην Κάλυμνο και έγινε αποδέκτης πανηγυρισμών.

Είναι φανερό ότι με τη Ναυμαχία του Γέροντα αναπτερώνεται το ηθικό των Ελλήνων σε μια εποχή που έχουν βιώσει τα σκληρά αντίποινα του εχθρού. Ακόμα, αυτή η επιτυχία είναι σωτήρια και για τη Σάμο, που φαίνεται ότι έχει μπει στο στόχαστρο των Οθωμανών. Πέραν τούτων, καθυστερεί και η απόβαση στην Πελοπόννησο από τον Ιμπραήμ, που πραγματοποιείται τελικά τον Φεβρουάριο του 1825.

Για άλλη μια φορά, η ηγετική φυσιογνωμία του Μιαούλη, η επιδεξιότητα των ελληνικών πληρωμάτων και η σωστή αξιοποίηση των πυρπολικών ανέδειξαν την παράδοση των Ελλήνων να κυριαρχούν στη θάλασσα, ακόμα και όταν ο εχθρός έχει αριθμητική υπεροχή σε πολεμικά πλοία.

Πηγή:https://el.wikipedia.org/wiki

-//www.academia.edu/42193548

(https://www.ethnos.gr/history/article/171533/sanshmera