Διαστημικό Τηλεσκόπιο «WEBB» – Πιο βαθιά, πιο καθαρή ματιά στο σύμπαν

Εντυπωσιακές εικόνες, υψηλότερης ανάλυσης κι απ’ αυτές που έκαναν διάσημο το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ», προέκυψαν από την επεξεργασία των δεδομένων που έστειλε το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο «Webb» («Γουέμπ»), προϊόν συνεργασίας της αμερικανικής NASA, του ευρωπαϊκού ESA και της καναδικής CSA.

Το «Webb», που εκτοξεύτηκε στις 25/12/2021, κατοπτεύει το σύμπαν από το σημείο «Λαγκράντζ-1» (πιο μακριά από τη Γη στην ευθεία Ηλιου – Γης), ώστε να προστατεύεται από το φως του Ηλιου αλλά και της Γης, χάρη στη θέση του στο Διάστημα, αλλά και στην ειδική μεγάλη ασπίδα που φέρει στην πλευρά που έχει στραμμένη προς τη Γη.

Πρόκειται για τηλεσκόπιο που «βλέπει» στο αόρατο για το ανθρώπινο μάτι υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, γι’ αυτό και οι φωτογραφίες που στέλνει, πέρα από την επεξεργασία για την απομάκρυνση των διαφόρων τεχνουργημάτων, που οφείλονται σε κατασκευαστικούς λόγους, πρέπει να τροποποιηθούν, ώστε σε κάθε μήκος κύματος να αντιστοιχηθούν μήκη κύματος του ορατού φάσματος (χρώματα), που να αντιστοιχούν στην όψη που θα είχε αυτή η περιοχή του ουρανού αν την έβλεπε κανείς με οπτικό τηλεσκόπιο.

Οι «Κοσμικοί Λόφοι» στο νεφέλωμα της Τρόπιδος, σε αυτήν τη φωτογραφία από το «Webb», αποκαλύπτουν την αρχική ραγδαία φάση σχηματισμού των άστρων, που έως τώρα παρέμενε αόρατη. Το νέο τηλεσκόπιο μπορεί να δει μέσα από τη σκόνη, καθώς πραγματοποιεί τις παρατηρήσεις του στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος

Στις φωτογραφίες του «Webb» από το βαθύ Διάστημα, στις οποίες απεικονίζονται μερικοί γαλαξίες από τους πιο μακρινούς που έχουν εντοπιστεί ποτέ – 13 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά ή και περισσότερο, αποτελούν δηλαδή φωτογραφία ουράνιων αντικειμένων όπως ήταν πριν από 13 δισεκατομμύρια χρόνια, όσο χρόνο δηλαδή χρειάστηκε να έρθει το φως τους έως εμάς – φορέθηκε ως συνήθως θεολογικό «καπέλο», με τα αστικά ΜΜΕ να τις χαρακτηρίζουν φωτογραφίες του νεογέννητου ή νεοδημιουργημένου σύμπαντος, με βάση τη θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, που προσπαθεί να περιγράψει αστρονομικές παρατηρήσεις που πηγάζουν από το ορατό σε μας τμήμα του σύμπαντος.

Αυτό το πλανητικό νεφέλωμα στον Νότιο Δακτύλιο είναι ένα επεκτεινόμενο νέφος αερίων που περιβάλλει το άστρο, το οποίο τα απέβαλε κατά την πρώτη φάση του εκρηκτικού του θανάτου. Στο κέντρο του νέφους – διαμέτρου 2.000 ετών φωτός – η οξύτατη «όραση» του «Webb» διέκρινε για πρώτη φορά ένα δεύτερο άστρο, που πεθαίνει. Τα αέρια και η σκόνη ίσως μια μέρα σχηματίσουν ένα νέο άστρο ή πλανήτη

Οι πρώτες φωτογραφίες, ανάμεσά τους και η πιο λεπτομερής υπέρυθρη φωτογραφία του μακρινού σύμπαντος, αναδεικνύουν τις δυνατότητες του πολύπλοκου τηλεσκοπίου, που φαίνεται να λειτουργεί τέλεια, παρότι ένα από τα κάτοπτρά του φέρει ήδη τρύπα, που δημιουργήθηκε από ισχυρό πλήγμα διαστημικού σκουπιδιού διαμέτρου μεγαλύτερης του χιλιοστού, απ’ αυτά που περιφέρονται γύρω από το σημείο «Λαγκράντζ-1», καθώς το «Webb» δεν είναι η πρώτη διαστημοσυσκευή που εγκαταστάθηκε σε αυτήν την προνομιακή για αστρονομικές παρατηρήσεις περιοχή του εγγύς Διαστήματος.

Η επιστημονική ομάδα ελέγχου του «Webb» έκανε τους κατάλληλους υπολογισμούς και απομακρυσμένες ρυθμίσεις των κατόπτρων του τηλεσκοπίου, ώστε να διορθωθεί η ελαφρώς παραμορφωμένη εικόνα που δίνει το συγκεκριμένο κάτοπτρο. Αλλωστε, η ομάδα του «Webb» ασχολήθηκε επί μήνες με την προγραμματισμένη ρύθμιση των κατόπτρων και το καλιμπράρισμα των τεσσάρων καμερών και φασματογράφων υπέρυθρου του τηλεσκοπίου, πριν αρχίσει να δρέπει τους πρώτους καρπούς της προσπάθειάς της, που είναι οι φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα πανηγυρικά στις 12 Ιούλη και μερικές από τις οποίες δημοσιεύουμε σήμερα.

Τώρα το τηλεσκόπιο έχει μπει για τα καλά στη φάση πραγματοποίησης επιστημονικών παρατηρήσεων, με βάση το πρόγραμμα που έχει καθοριστεί. Για το πρώτο χρονικό διάστημα λειτουργίας του, οι αστρονομικοί στόχοι που έχουν τεθεί, πέρα από την αυταξία τους, έχουν σκοπό να δώσουν στην αστρονομική κοινότητα μια ιδέα των δυνατοτήτων του τηλεσκοπίου σε μια σειρά τομείς. Ετσι, προβλέπεται ότι το 6% των παρατηρήσεων της πρώτης φάσης κανονικής λειτουργίας θα αφορούν το ηλιακό σύστημα, το 7% τη μεγάλης κλίμακας δομή του ορατού σύμπαντος (διασπορά και διάταξη των γαλαξιών), το 32% τη μελέτη των γαλαξιών και του διαγαλαξιακού χώρου, το 23% τη μελέτη εξωπλανητών και δίσκων σχηματισμού τους, το 12% αστροφυσικές παρατηρήσεις, το 9% τη μελέτη των υπερμεγέθων μαύρων τρυπών στο κέντρο γαλαξιών και το 11% τη μελέτη αστρικών πληθυσμών και του διαστρικού χώρου.

Οι επιστήμονες θα έχουν όπως πάντα την ελπίδα για το απροσδόκητο, καθώς το «Webb» ανοίγει μια νέα εποχή για την αστρονομία, δίνοντας για πρώτη φορά λεπτομερή εικόνα του ουρανού, τόσο στο εγγύς (μήκη κύματος 0,6 – 5 εκατομμυριοστά του μέτρου) όσο και στο μέσο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος (5 – 28 εκατομμυριοστά του μέτρου).