Διαστημικό τηλεσκόπιο «Γουεμπ» – Αποστολή «Μαγγελάνος» και «DragonFly» σε Αφροδίτη & Τιτάνα

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ «ΓΟΥΕΜΠ»

Πρώτη καταγραφή στροβιλιζόμενων νεφών πολλαπλών συστατικών σε εξωπλανήτη

Απεικόνιση του εξωπλανήτη VHS 1256 b με τα στροβιλιζόμενα νέφη άμμου. Στο βάθος το διπλό σύστημα άστρων γύρω από τα οποία περιφέρεται

Σύννεφα λεπτής άμμου, που στροβιλίζονται, εντόπισαν ερευνητές στην ατμόσφαιρα εξωπλανήτη, χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο «Webb». Τα νέφη κινούνται διαρκώς, αναμειγνύονται και αλλάζουν ύψος κατά τη διάρκεια των 22 ωρών, που διαρκεί το ημερονύκτιο στον πλανήτη αυτόν, φέρνοντας θερμότερα υλικά προς τα πάνω και πιέζοντας τα πιο κρύα προς τα κάτω. Ως αποτέλεσμα, η αλλαγή λαμπρότητας του πλανήτη είναι τόσο ευρεία, που τον κάνουν το ουράνιο σώμα πλανητικών διαστάσεων με την πιο μεταβλητή φωτεινότητα μεταξύ όλων.

Οι ερευνητές εντόπισαν ξεκάθαρα στην ατμόσφαιρα του εξωπλανήτη και τις φασματικές υπογραφές του νερού, του μεθανίου και του μονοξειδίου του άνθρακα, αλλά και ίχνη διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ποικιλία χημικών ενώσεων που εντοπίστηκαν ποτέ στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος.

επιμέλεια   Σταύρος  Ξενικουδάκης

Ο πλανήτης με την πλούσια και δραστήρια ατμόσφαιρα είναι ο VHS 1256 b, που απέχει 40 έτη φωτός από τη Γη και περιφέρεται γύρω από δύο άστρα (γύρω από το κέντρο μάζας των δύο άστρων). Επειδή απέχει από τα άστρα του τέσσερις φορές περισσότερο απ’ ό,τι απέχει ο Πλούτωνας από τον Ηλιο, ο πλανήτης αυτός είναι εξαιρετικός στόχος για το «Webb», καθώς το φως του δεν αναμειγνύεται με το φως των άστρων, όπως θα συνέβαινε αν η τροχιά του ήταν πιο κοντά σε αυτά.

Στα σύννεφα που εντόπισε το «Webb», υπάρχουν μεγαλύτεροι και μικρότεροι κόκκοι άμμου (διοξείδιο του πυριτίου). Οι κόκκοι της πιο λεπτής άμμου πλησιάζουν σε μέγεθος τους κόκκους των σωματιδίων του καπνού, ενώ οι μεγαλύτεροι πρέπει να μοιάζουν με πολύ θερμούς, πολύ μικρούς κόκκους άμμου, σαν αυτούς που έχουν οι παραλίες με ψιλή άμμο στη Γη.

Η θερμοκρασία των νεφών άμμου στα ψηλότερα ατμοσφαιρικά στρώματα φτάνει τους 830 βαθμούς Κελσίου. Ο VHS 1256 b πλησιάζει το όριο μεγέθους ενός μικρού καφέ νάνου, αλλά έχει πιο μικρή βαρύτητα και η θερμοκρασία του είναι ακόμα υψηλή, καθώς εκτιμάται ότι έχει σχηματιστεί μόλις πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια. Αυτοί οι δύο παράγοντες συμβάλλουν στην ύπαρξη νεφών άμμου υψηλής θερμοκρασίας.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτά τα ευρήματα είναι μόνο τα πρώτα «νομίσματα» από το σεντούκι με τους θησαυρούς, που αποτελούν τα δεδομένα που κατέγραψαν. Με αυτήν την έννοια οι διαπιστώσεις τους δεν αποτελούν την τελευταία λέξη για τον VHS 1256 b, καθώς θα απαιτηθούν μεγάλης κλίμακας μοντελοποιήσεις, ώστε να εξηγηθούν όλα τα στοιχεία. Πολλά από τα χαρακτηριστικά είχαν εντοπιστεί και σε άλλους πλανήτες του Γαλαξία μας, από άλλα τηλεσκόπια, αλλά σχεδόν πάντα εντοπιζόταν ένα χαρακτηριστικό κάθε φορά. Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται όλα μονομιάς στον ίδιο αστρονομικό στόχο.

Οσον αφορά το μέλλον του VHS 1256 b, καθώς περιφέρεται πολύ μακριά από τα άστρα του, εκτός απροόπτου θα γίνεται όλο και πιο ψυχρός και ο ουρανός του από νεφελώδης, πιο καθαρός τη μέρα και ξάστερος τη νύχτα.

Ηφαιστειακά δραστήρια η Αφροδίτη

Τρισδιάστατη εικόνα του ηφαιστείου Μάατ στην Αφροδίτη, σχηματισμένη από τα δεδομένα σαρώσεων της επιφάνειας του πλανήτη, με ραντάρ, που είχε πραγματοποιήσει η αποστολή «Μαγγελάνος» της NASA.

Αμεσου χαρακτήρα γεωλογικά δεδομένα αποδεικνύουν για πρώτη φορά την ύπαρξη πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας στην Αφροδίτη, τον δίδυμο με τη Γη ως προς το μέγεθος αλλά πολύ διαφορετικό κατά τ’ άλλα πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Την ανακάλυψη έκαναν επιστήμονες, επανεξετάζοντας με σύγχρονα μέσα τα δεδομένα από τις καταγραφές με ραντάρ της επιφάνειας της Αφροδίτης, που είχε κάνει πριν από 30 χρόνια η μη επανδρωμένη αποστολή «Μαγγελάνος» της NASA! Στις εικόνες αυτές αποκαλύπτεται η αλλαγή σχήματος και η αύξηση μεγέθους μιας ηφαιστειακής οπής, σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός έτους.

Η NASA προγραμματίζει να εκτοξεύσει σε δέκα χρόνια από τώρα την αποστολή VERITAS, που θα περιλαμβάνει διαστημοσυσκευή – τεχνητό δορυφόρο του πλανήτη, για να τον εξετάσει από την επιφάνεια έως τον πυρήνα του. Στόχος της αποστολής είναι να βοηθήσει να καταλάβουμε πώς ένας βραχώδης πλανήτης με περίπου ίδιο μέγεθος με τη Γη ακολούθησε ένα πολύ διαφορετικό μονοπάτι και εξελίχθηκε σε κόσμο που καλύπτεται από πεδιάδες απορροών ηφαιστειακού υλικού και παραμορφωμένο φλοιό σε πολλά σημεία, κρυμμένο κάτω από μια παχιά, καυτή και τοξική (από το θειικό οξύ που περιέχει) ατμόσφαιρα.

Οι γεωλογικές μεταβολές εντοπίστηκαν στον Ατλαντα (περιοχή υψιπέδων κοντά στον ισημερινό της Αφροδίτης), όπου βρίσκονται δύο από τα μεγαλύτερα ηφαίστεια του πλανήτη, το όρος Οζα και το όρος Μάατ. Αν και η περιοχή θεωρούνταν από παλιά ηφαιστειακά ενεργή, δεν είχαν βρεθεί άμεσες αποδείξεις πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Στην εικόνα του Φλεβάρη του 1991 μια ηφαιστειακή οπή στο όρος Μάατ είχε εμβαδόν 2,2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ σε φωτογραφίες της ίδιας οπής τον Οκτώβρη του ίδιου έτους είχε διπλάσιο εμβαδόν και έντονα παραμορφωμένο σχήμα, και έμοιαζε να είναι γεμάτη έως το χείλος της με λίμνη λάβας. Οι ερευνητές θεωρούν ότι στο μεταξύ συνέβη κάποια μεγάλη έκρηξη, ανάλογη με αυτή που συνέβη στο ηφαίστειο Κιλαουέα της Χαβάης, το 2018.

Τα δεδομένα από τον «Μαγγελάνο» τη δεκαετία του 1990 φυλάσσονταν σε κουτιά με CD και παραδίδονταν για επεξεργασία σε επιστήμονες με το συμβατικό ταχυδρομείο. Τώρα είναι διαθέσιμα μέσω διαδικτύου και οι ερευνητές μπορούν να αξιοποιήσουν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, όπως τεχνικές μηχανικής μάθησης, για να τα αναλύσουν, ελπίζοντας να αποκαλύψουν κι άλλα κρυμμένα μυστικά του κοντινού στη Γη πλανήτη.    

ΑΠΟΣΤΟΛΗ «DRAGONFLY» ΣΤΟΝ ΤΙΤΑΝΑ

Προετοιμασίες για αναζήτηση των απαρχών της ζωής στον δορυφόρο του Κρόνου

Καλλιτεχνική απεικόνιση του δρόνου της αποστολής «DragonFly», καθώς θα εξερευνά την επιφάνεια του δορυφόρου του Κρόνου, Τιτάνα

Μια νέα αποστολή της NASA προγραμματίζεται να επισκεφθεί το γιγαντιαίο φεγγάρι του Κρόνου, τον Τιτάνα, το 2027. Οταν φτάσει σ’ αυτόν στα μέσα της δεκαετίας του 2030, θα ξεκινήσει μια πορεία ανακαλύψεων που ίσως βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα τις διαδικασίες εμφάνισης της ζωής στο σύμπαν. Η αποστολή, που ονομάζεται «DragonFly» (Λιβελούλα), θα μεταφέρει ένα φασματόμετρο μάζας, σχεδιασμένο ώστε να επιτρέψει στους επιστήμονες να μελετήσουν τη χημεία του Τιτάνα. Ισως καταφέρει ακόμη να φωτίσει τα βήματα χημικών διεργασιών που μπορεί να συνέβησαν στη Γη, οδηγώντας τελικά στην εμφάνιση ζωής, αντιδράσεις που αποκαλούνται προβιοτική χημεία.

Ο Τιτάνας είναι γνωστό ότι έχει πλούσια χημεία ανθρακούχων ενώσεων, εσωτερικό ωκεανό, ενώ στο παρελθόν του είχε υπάρξει και νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνειά του. Γι’ αυτό αποτελεί ιδανικό προορισμό για τη μελέτη των προβιοτικών διαδικασιών και της πιθανής κατοικησιμότητας ενός εξωγήινου περιβάλλοντος. Η αποστολή «DragonFly» θα προσπαθήσει να συλλέξει και αναλύσει δείγματα από διάφορα σημεία του Τιτάνα και για να το κάνει αυτό θα χρησιμοποιήσει ένα ρομποτικό σύστημα με έλικες. Χάρη στη χαμηλή βαρύτητα και την πυκνή ατμόσφαιρα του Τιτάνα, ο δρόνος (drone) αυτός θα μπορέσει να πετάξει σε διάφορα σημεία, που θα έχουν εντοπιστεί ως ενδιαφέροντα, σε απόσταση αρκετών χιλιομέτρων, κουβαλώντας τόσο το σύστημα λήψης δείγματος, όσο και το φορητό εργαστήριο επιτόπιας ανάλυσής του.

Τα δείγματα από κάθε σημείο, βάρους το καθένα λιγότερο του ενός γραμμαρίου, θα εξαχθούν με τη βοήθεια τρυπανιού και στη συνέχεια θα ακτινοβοληθούν ώστε να εξατμιστούν και ιονιστούν τα πιο πτητικά συστατικά τους. Στην αέρια μορφή θα αναλυθούν από το φασματόμετρο μάζας, για να διαπιστωθεί η χημική τους σύσταση. Για την κατασκευή του οργάνου αξιοποιήθηκαν τόσο η εμπειρία που αποκτήθηκε, όσο και μέρος της ίδιας επιστημονικής ομάδας που ανέπτυξε το ανάλογο όργανο των ρόβερ της NASA στον Αρη.

Πηγή: www.nasa.gov 


Comments are closed.