Γυναίκα – Πρόσφυγας, θύμα Πολέμων 1922 – 2022

άρθρο της προέδρου του Καλλιτεχνικού Οργανισμού Ποντίων Αθηνών κας Ελευθεριάδου Ειρήνης 

Πέρασαν 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, από την καταστροφική της λήξη για τους λαούς, ιδιαίτερα για τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας , ‘Ελληνες, Αρμένιοι κ.α. και ξεσπά ένας νέος πόλεμος, ιμπεριαλιστικός και αυτός. 

Τι σχέση μπορεί να έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία με τον πόλεμο στη Μικρά Ασία, πριν 100  χρόνια; Και οι δύο πόλεμοι είχαν και έχουν σκοπό την αλλαγή συνόρων, το μοίρασμα των αγορών, ανταγωνισμούς μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, το πετρέλαιο και τους δρόμους μεταφοράς του, όπως γίνεται και με το αέριο σήμερα.

Η αστική τάξη της Ελλάδας στο πλαίσιο του Α’ Π.Π., στο μοίρασμα της λείας από τους νικητές, πήρε το μέρος της Αντάντ και ηγήθηκε της εκστρατείας, με απώτερο σκοπό την προσάρτηση εδαφών στην Ελλάδα (Μεγάλη Ιδέα). Στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και να καταλάβει πλουτοπαραγωγικές πηγές, εμπορικά λιμάνια και δρόμους, που μέχρι τότε άνηκαν στην ηττημένη, στον Α’ Π.Π., Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο πόλεμος αυτός ήταν ξένος για τον Ελληνικό, αλλά και τον Τούρκικο λαό, που μέχρι εκείνη τη στιγμή ζούσαν ειρηνικά στις περιοχές της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας. Οι Έλληνες έμειναν αβοήθητοι, τόσο από την Ελληνική Κυβέρνηση, όσο και από τις μεγάλες δυνάμεις και βρέθηκαν κατατρεγμένοι και ξεριζωμένοι σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Και σήμερα ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία, θύματα έχει τους λαούς που ζήσαν πάνω από 70 χρόνια ειρηνικά, ενώ οι αιτίες είναι οι ίδιες: οι πλουτοπαραγωγικές πηγές και οι δρόμοι μεταφοράς τους, ενώ η Ελλάδα πάλι εμπλέκεται με αποστολή στρατιωτικού υλικού.

Θύματα οι λαοί. Οι πόλεμοι φέρνουν φτώχεια και προσφυγιά. Η Μικρασιατική Εκστρατεία ξερίζωσε εκατομμύρια Έλληνες και τους έφερε πρόσφυγες στην Ελλάδα, ρίχνοντας τους στην φτώχεια και στην πιο σκληρή εκμετάλλευση. Οι προσφυγές που ήταν οι περισσότεροι γυναίκες-χήρες και παιδιά, έγιναν φτηνό εργατικό δυναμικό στα καπνεργοστάσια, στις υφαντουργίες, στα μοδιστράδικα, υπηρετικό προσωπικό στα σπίτια των αστών.

Η Μικρασιατική Καταστροφή άφησε πάνω από 600,000 νεκρούς, από τους οποίους 353,000 Ποντιακής καταγωγής.

Η Εκδήλωση

«Γυναίκα – Πρόσφυγας, θύμα πολέμων 1922 – 2022»

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση που ήταν αφιερωμένη στη «γυναίκα – πρόσφυγα, θύμα πολέμων 1922-2022». 

Στην κατάμεστη αίθουσα του συλλόγου η εκδήλωση ξεκίνησε με το έργο του Γεώργιου Κ. Φωτιάδη (1872-1909) «Το Φώς» που γράφτηκε το 1906. 

Ο μελετητής, ερευνητής και σκηνοθέτης του Ποντιακού Θεάτρου, Ερμής Μουρατίδης,  είχε γράψει:  «Το Φώς» είναι ένα συμβολικό έργο που παρουσιάζει  από την μια πλευρά την πάλη του παλαιού, του κατεστημένου με την μορφή ενός τεράστιου βαθύριζου και πολύκλαδου δέντρου και από την άλλη πλευρά την πάλη του νέου, του ανατρεπτικού που το εκφράζει η Γυναίκα: το Αιώνιο Θήλυ, η Αιώνια Γυναίκα,  η Ωραία Κυρία που καλεί τον κοιμισμένο λαό να ξυπνήσει ….».

Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης παρουσιάστηκε βίντεο – ντοκουμέντο με αναφορά στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο που οδήγησε στις μετέπειτα εξελίξεις και την Μικρασιατική Εκστρατεία. Μια ιμπεριαλιστική εκστρατεία που οδήγησε με την σειρά της στην Μικρασιατική Καταστροφή και μετέπειτα στην γενοκτονία και την απαράδεκτη ανταλλαγή πληθυσμών, τον ξεριζωμό, την προσφυγιά. 

Μικρά παιδιά του συλλόγου μας απήγγειλαν ποιήματα, αφιερωμένα σε εκείνη την τραγική περίοδο.

Κατάληξη της τραγωδίας ήταν η εξίσου τραγική εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 έφερε χιλιάδες πρόσφυγες στο λιμάνι του Πειραιά, οι οποίοι, αν και κατάφεραν να γλιτώσουν από τη φωτιά του πολέμου, αφέθηκαν κυριολεκτικά στη μοίρα τους. Οι πρόσφυγες στεγάστηκαν σε υγρά υπόγεια και σε μουχλιασμένες αποθήκες. Η φυματίωση τους θέριζε, καθώς οι μισές οικογένειες είχαν και από έναν άρρωστο. Οι μανάδες τρελαίνονταν μεταξύ της φροντίδας των αρρώστων και του μεροκάματου για την επιβίωση.

Πολλά ορφανά παιδιά

Η ερευνήτρια Διονυσία Νέδα υποστηρίζει ότι τα ορφανά που μεταφέρθηκαν με ασφάλεια στην Ελλάδα είναι αυτά που φιλοξενήθηκαν στα ορφανοτροφεία της Ελλάδας. Τα υπόλοιπα βρέθηκαν «μετέωρα» την εποχή της καταστροφής της Σμύρνης. Κάποια από αυτά περιπλανήθηκαν μόνα τους στη «φλεγόμενη» Σμύρνη και όσα γλύτωσαν τα μετέφεραν με ένα πλοίο στην Ελλάδα. Κάποια από αυτά με την άφιξή τους στον Πειραιά τα διοχέτευσαν στο κρατικό πορνείο των Βούρλων της Δραπετσώνας.

Η ζωή των γυναικών, που ζούσαν σε αυτό το κάτεργο και κατάφερναν να επιβιώσουν πέρα των πενήντα ετών, ή των γυναικών που παραβίαζαν κάποιον από τους κανόνες, ήταν ακόμη πιο τραγική. Ήταν πια ξοφλημένες κι έπρεπε να φύγουν από τα Βούρλα. Τις πέταγαν στον δρόμο!  Αυτές πια δεν τις ήθελαν ούτε και για υπηρέτριες. Και κατέληγαν στα λεγόμενα σλέπια. Τα άχρηστα παλιά σαπιοκάραβα  που σάπιζαν στην περιοχή, μαζί με τις ζωές αυτών των γυναικών, όπου πέθαιναν από τις αρρώστιες και την ανέχεια.

Την ίδια περίοδο η προοδευτική συγγραφέας και ποιήτρια  Γαλάτεια Καζαντζάκη – Αλεξίου, εμπνέεται από τα βάσανα αυτών των δύστυχων γυναικών και δημοσιεύει το ποίημά της «Αμαρτωλό»  στα περιοδικά «Πρωτοπόροι» και «Νέοι Πρωτοπόροι», όπου είναι αρχισυντάκτρια.  Εκεί, με τα λόγια της πόρνης ξεσκεπάζει τη σαπίλα της καθωσπρέπει αστικής, κοινωνίας..

Στη Σμύρνη Λέλα, Ηρώ στη Σαλονίκη,
στο Βόλο Κατινίτσα έναν καιρό…
Τώρα στα Βούρλα με φωνάζουν Νίκη…

Ο τόπος μου ποιός ήταν; Ποιοί οι δικοί μου;
Αν ξέρω, ανάθεμά με!
Σπίτι, πατρίδα μου έχω τα μπορντέλα…

Ώς κι οι αθώοι χρόνοι οι παιδικοί μου
θολές σβησμένες ζωγραφιές
κι είναι αδειανό σεντούκι η θύμησή μου!

Το σήμερα χειρότερο απ’ το χτες
και τ’ αύριο απ’το σήμερα θε να ‘ναι…
Φιλιά από στόματα άγνωστα, βρισές
κι οι πολισμάνοι να με τραβολογάνε…

Γλέντια, καβγάδες ως να φέξει,
αρρώστιες, αμφιθέατρο του Συγγρού
κι ενέσεις 606.
Πνιγμένου καραβιού σάπιο σανίδι
όλη η ζωή μου του χαμού…

Μ’ από την κόλασή μου στο φωνάζω:
εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω.

Δεν πρόλαβαν να στήσουν τις παράγκες τους, να κλείσουν τις πληγές τους από τον αποκλεισμό και την απόρριψη που βίωσαν από τους ντόπιους. Δεν πρόλαβαν να προσαρμοστούν στις νέες δύσκολες συνθήκες επιβίωσης στην νέα τους πατρίδα. Ξεσπάει πάλι πόλεμος. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος. Ο Ελληνικός λαός σε όλη την διάρκεια της τριπλής κατοχής έγραψε λαμπρές σελίδες αντίστασης κατά των κατακτητών. 

Ύστερα, λοιπόν, από πολλούς κοινούς και σκληρούς αγώνες ανδρών και γυναικών για το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας, σειρά έλαβε η διεκδίκηση εργατικών και πολιτικών δικαιωμάτων για τη γυναίκα. Και παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια που αντιμετώπισε η γυναίκα στην πορεία των χρόνων κατά τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της, κατόρθωσε να αποκτήσει το δικαίωμα της ψήφου.

100 χρόνια από την δική μας τραγωδία. Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι!! 

Σήμερα, η ρωσική εισβολή και το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία έχουν προκαλέσει ένα τεράστιο κύμα προσφύγων. Ο συνολικός αριθμός τους έχει ξεπεράσει τα 3,5 εκατομμύρια, σύμφωνα με τα στοιχεία της 23ης Μαρτίου 2022.  Ο ύπατος αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες,Φιλλίπο Γκράντι, δήλωσε ότι 10 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους, ενώ μίλησε για την πιο γρήγορα εξελισσόμενη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έντονες ανησυχίες εκφράζονται για τους μεγάλους κινδύνους εμπορίας ανθρώπων σε βάρος των γυναικών, και ιδιαίτερα σε βάρος των παιδιών που ταξιδεύουν ασυνόδευτα. 

Όπως τότε, έτσι και σήμερα, στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο τίποτα δεν έχει αλλάξει. Πάντα κάποιοι κέρδιζαν και κάποιοι θα κερδίζουν από την καταστροφή. 

Τότε μιλούσαν για “Μεγάλη Ιδέα“ σήμερα για “Ενεργειακό κόμβο”.

Έτσι, μετά τους Γιουγκοσλάβους, τους Αφγανούς, τους Ιρακινούς, τους Λίβυους και τους Σύριους, τώρα είναι η σειρά των Ουκρανών προσφύγων να «χρησιμοποιηθούν» σαν φθηνότερο εργατικό δυναμικό. Γιατί, σε όλους μας είναι γνωστό, ότι ο νεοφερμένος σε όποια χώρα και αν βρίσκεται, είτε είναι πρόσφυγας, είτε μετανάστης, δουλεύει χωρίς μεγάλες απαιτήσεις και δικαιώματα.

Η εκδήλωση έκλεισε με ένα απόσπασμα από το ποίημα του Μπέρτολτ Μπρέχτ «Ο πόλεμος τους σκοτώνει ότι άφησε όρθιο η ειρήνη τους» .

Ο πόλεμος που έρχεται
δεν είναι ο πρώτος. Πριν απ’ αυτόν
γίνανε κι άλλοι πόλεμοι.
Όταν τελείωσε ο τελευταίος,
υπήρχαν νικητές και νικημένοι.
Στους νικημένους, ο φτωχός λαός
πέθαινε από την πείνα. Στους νικητές
ο φτωχός λαός πέθαινε το ίδιο.

Πρόγραμμα Εκδήλωσης και Συντελεστές

«Το Φώς» Θεατροποιημένο έργο του Γιώργου Φωτιάδη

«Το Φως» αποτελεί έργο του Γεώργιου Φωτιάδη, το οποίο γράφτηκε το 1906. Μεταξύ άλλων, έχει γράψει τα έργα  «Ο Λαζάραγας» και η «Προξενεία».

««Το Φως» είναι ένα συμβολικό έργο που παρουσιάζει από τη μία πλευρά την πάλη του παλιού, του κατεστημένου με τη μορφή ενός τεράστιου, βαθύρριζου και πολυκλαδικού δέντρου, και από την άλλη πλευρά την πάλη του νέου, του ανατρεπτικού που το εκφράζει η Γυναίκα: το Αιώνιο Θήλυ, η Αιώνια Γυναίκα, ή η Ωραία κυρία που καλεί τον κοιμισμένο λαό να ξυπνήσει…»

Ερμής Μουρατίδης

Συντελεστές: Νατάσα Μελιάδου, Φάνης Μόσχος, Χρήστος Αλεξανδρίδης, Ευδοξία Κυριμοπούλου, Βάζω Πολύζου, Μαρία Φωκαϊδου, Μαρία Πυκνή, Ιωάννα Προκαλάμου, Ελισάβετ Τοράϊ

Σκηνοθεσία: Γιώργος Σονίδης

«Λαλίαν κ’ έσ»

Ποίημα σε στίχους: Γιώργου Σονίδη

Απαγγελία: Αναστασία Μάντζιου

Βίντεο: Το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η Μικρασιατική Καταστροφή και η άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα

«Αείκον Αμαρτία»

Ποίημα σε στίχους: Γιώργου Σονίδη

Απαγγελία: Μελίνα Μπρεγιάννη

«Μικρασιατική Καταστροφή»

Αφήγηση: Χρήστος Αλεξανδρίδης

Οι τρόφιμοι του ορφανοτροφείου Σμύρνης & Βούρλα «Το Κρατικό Πορνείο» 

Αφήγηση: Νατάσα Μελιάδου – Στράτος Παπαδόπουλος

«Αμαρτωλό»

Θεατροποιημένο ποίημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη 

Ερμηνεία: Μαρία Δημητριάδη

Σκηνοθεσία: Γιώργος Σονίδης 

«Αναστορώ»

Ποίημα σε στίχους: Γιώργου Σονίδη

Απαγγελία: Αλίκη Μπρεγιάννη

Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Γυναικείες Διεκδικήσεις 

Αφήγηση:  Ελένη Προφυλλίδου

«Η Μαρούσα σην κοινότηταν»

Μονόπρακτο Θεατρικό έργο

Συντελεστές: Σοφία Κουνατίδου, Χάρης Κυριακούλης, Σοφία Χατουτσίδου, Χρήστος Αλεξανδρίδης, Φάνης Μόσχος 

Σκηνοθεσία: Γιώργος Σονίδης 

«100 χρόνια από τη δική μας τραγωδία»

Αφήγηση: Ειρήνη Ελευθεριάδου 

« Ο πόλεμος τους σκοτώνει ό,τι άφησε όρθιο η Ειρήνη τους»  

Απόσπασμα ποιήματος του Μπέρτολτ Μπρέχτ 

Απαγγελία: Παναγιώτης Μαυρόπουλος

«Πνοή Ζωής» 

Ποίημα σε στίχους Γιώργου Σονίδη

Απαγγελία: Άρτεμης Μουρατίδου

Επιμέλεια  Κειμένων: Σοφία Ραφτοπούλου – Ελένη Προφυλλίδου Βούλα Καραμπίδου 

Επιμέλεια Βίντεο: Κώστας Ραφτόπουλος

Φωτογραφικό Υλικό:  Σοφία Ραφτοπούλου 

Συντονισμός Εκδήλωσης: Σοφία Ραφτοπούλου

Comments are closed.