Αφιέρωμα – Ιστορικοί λογοτέχνες της Καλλιθέας: Ιωάννης Γρυπάρης

Από σήμερα και για κάποιες εβδομάδες παράλληλα με τα νέα μας, σκεφτήκαμε και θα δημοσιεύουμε σύντομα αφιερώματα στα πρόσωπα που αποτέλεσαν τη φιλολογική συντροφιά της πόλης μας. Ξεκινάμε με τον Ιωάννη Γρυπάρη.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης γεννήθηκε στη Σίφνο το 1870. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και βιβλιοπώλης. Παρά την κυκλαδίτικη καταγωγή του, τα μαθητικά του χρόνια τα πέρασε στην Κωνσταντινούπολη και αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Το 1888 ήρθε στην Ελλάδα και ξεκίνησε τις φιλολογικές σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Φλογερός δημοτικιστής,  το 1892 επιχειρεί να λάβει μέρος στον Φιλαδέλφειο Διαγωνισμό με την ποιητική του συλλογή Δειλινά, η οποία απορρίπτεται: «Κατακεραυνοβολήθηκε η μαλλιαρή μου γλώσσα», αναφέρει ο ίδιος. Έτσι, επιστρέφει στην Πόλη όπου θα περάσει την επόμενη πενταετία, εργαζόμενος ως δάσκαλος σε Γυμνάσιο και διευθύνοντας το περιοδικό Φιλολογική Ηχώ. Η συμβολή του στην έκδοση του περιοδικού ήταν μεγάλης σημασίας, διότι με τις γνωριμίες και τις συνεργασίες του το μετατρέπει σε εστία του δημοτικιστικού κινήματος.

Το 1897 ο Γρυπάρης επιστρέφει στην Αθήνα και κατόπιν εργάζεται ως φιλόλογος σε σχολεία της Σίφνου, των Σπετσών, της Άμφισσας, της Μυκόνου και του Αιγίου. Το 1911 φεύγει με κρατική υποτροφία για σπουδές στην Ευρώπη και το 1912 παντρεύεται τη Μυκονιάτισσα Ειρήνη Ιγγλέση στη Νάπολη της Ιταλίας. Επιστρέφοντας 2 χρόνια αργότερα, εργάζεται και πάλι ως φιλόλογος σε σχολεία της επαρχίας αλλά σταδιακά αναλαμβάνει ανώτερες θέσεις στη Μέση Εκπαίδευση και στο Υπουργείο Παιδείας. Το1930 μάλιστα, ορίζεται Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.

Η προσφοράτου Γρυπάρη στα ελληνικά γράμματα θεωρείται σπουδαία καθώς με τις μεταφράσεις των αρχαίων τραγικών, συνέβαλε στην αναβίωση του αρχαίου δράματος, το οποίο είχε οραματιστεί ο  Άγγελος Σικελιανός. Επιπλέον και το ποιητικό του έργο, αν και μικρής έκτασης, θεωρείται αξιόλογο. Ο Γρυπάρης εντάσσεται στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή με επιρροές από τα ρεύματα του γαλλικού συμβολισμού και του παρνασσισμού. Ξεχωρίζει για την ιδιαίτερα ηχηρή του γλώσσα, εμπλουτισμένη με σπάνιες λέξεις και υποβλητικές εικόνες.

Μπρόβαλε μέρα λιβανὴ κι ὀνειροξεδιαλύτρα
νὰ διώξῃς τὰ ἠσκιώματα τοῦ ὕπνου ἀπὸ κοντά μου·
μπρόβαλε μέρα, κοίμισε τὴν ὑπνοφαντασιά μου,
ποὺ ἐνῷ κοιμοῦμαι ξαγρυπνᾷ ἡ νυχτοπαρωρίτρα.

 Έμπνευση αντλεί αρχικά από μύθους και θρύλους της μεσαιωνικής λογοτεχνίας, οι οποίοι αποτυπώνονται στην ποίησή του, με το πέρασμα των χρόνων όμως τα ποιήματά του διακατέχονται από μελαγχολική διάθεση, με τόνους περισσότερο δραματικούς και εξομολογητικούς.

Βαθι᾿  ἄκραχτα μεσάνυχτα, τρισκότεινοι οὐρανοὶ
πάν᾿  ἀπ᾿ τὴ Πολιτεία τὴ κοιμισμένη
κι ἄξαφνα σέρνει τοῦ Κακοῦ τὸ Πνεῦμα μία φωνή,
-τρόμου φωνή- κι ὅλοι πετιοῦνται φοβισμένοι.

«Σκαραβαίοι και Τερρακότες». Μεαυτόν τον τίτλο κυκλοφορεί η πρώτη και μοναδική ποιητική συλλογή του Γρυπάρη το 1919. Πρόκειται για μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων που είχε δημοσιεύσει κατά καιρούς σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Παρά την ευρεία αποδοχή από τους κριτικούς και τους ομότεχνους της εποχής του, οι οποίο τον τίμησαν με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών, ο Γρυπάρης επέλεξε να μην δώσει συνέχεια στην ποιητική του δημιουργία, οπότε και αφιερώθηκε αποκλειστικά στο μεταφραστικό του έργο. Σε αυτό περιλαμβάνονται εκτός από τις τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, μεταφράσεις έργων του Γκαίτε, του Ζολά, του Σίλλερ και άλλων.

Ο Γρυπάρης έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, αποτραβηγμένος στο σπίτι του στην Καλλιθέα και πέθανε από μακροχρόνιο υποσιτισμό στις 11 Μαρτίου 1942, την περίοδο της Κατοχής.

Η οικία του στέγασε για αρκετά χρόνια τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Καλλιθέας και παραμένει στην κατοχή της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών με ευχή και στόχο να μετατραπεί κάποτε σε μουσείο.

Σύνταξη: Χατζοπούλου Ελευθερία, φιλόλογος

Για τον Σύλλογο Πέζο,  

Επιμέλεια άρθρου: Ντάβαρης Παναγιώτης