Ανάδειξη του Δημοτικού Κέντρου Μελέτης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας «Γιάννης Χατζίνης»

Γράφει η Δρ. Αγγελική Αθανασακοπούλου

Το Κέντρο Μελέτης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας «Γιάννης Χατζίνης» βρίσκεται στην Καλλιθέα επί της οδού Ματζαγριωτάκη 118. Πρόκειται για μια μονοκατοικία κοντά στο Δημαρχείο της Καλλιθέας που στέγασε τον Γιάννη Χατζίνη από την εποχή του Μεσοπολέμου μέχρι και τον θάνατό του (1975). Μέσα σε αυτή την οικία, μοιράστηκαν στιγμές ευτυχίας, προβληματισμού, αγωνίας και δημιουργικής διάθεσης άνθρωποι που υπηρέτησαν τα γράμματα και τις τέχνες και αναμετρήθηκαν με τις προκλήσεις ενός πολυτάραχου 20ού αιώνα.

Η δωρεά της οικίας του από την οικογένεια στον Δήμο Καλλιθέας αποδεικνύει ότι οι πνευματικές φυσιογνωμίες που έζησαν σε αυτήν τη γειτονιά συνδέθηκαν οργανικά με την πορεία της και την εξέλιξή της. Με άλλα λόγια, αναπτύχθηκε μια αμφίδρομη σχέση με αυτήν και τους δημιουργούς της. Ο Χατζίνης συνέβαλε στην πολιτιστική της ανάπτυξη μέσα από την πνευματική του παραγωγή και τη δράση του τόσο κατάτην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά και της Κατοχής όσο και κατά τη μεταπολεμική περίοδο.  Από την άλλη πλευρά, η Καλλιθέα λειτούργησε θετικά στην πρόσληψη και αξιοποίηση πλούσιων πνευματικών ερεθισμάτων από τον Γιάννη Χατζίνη. Προοδευτικές, ριζοσπαστικές και πρωτοπόρες ιδέες και τάσεις βρήκαντην αφετηρία τους στην Μονμάρτη των Αθηνών με αποτέλεσμα να διευρυνθούν οι ορίζοντες ενός λογοτέχνη και κριτικού λογοτεχνίας. Οι πνευματικές εμπειρίες της φιλολογικής συντροφιάς του Γρυπάρη, του Σκίπη, της Αλεξίου, του Βαλέτα, της Παπαδάκη και του Λαμπρινού καθώς και του Πνευματικού Κύκλου Καλλιθέας που έδωσε  αγώνες για την ελευθερία του λόγου και τη δημοκρατία στάθηκαν σταθμοί στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του πολίτη και κριτικού.

Μέσα από τις μαρτυρίες των συγγενών του Χατζίνη, προκύπτει ότι στην εν λόγω οικία συγκεντρώνονταν και μεταπολεμικά διακριτές και διακεκριμένες προσωπικότητες μία φορά την εβδομάδα, αφού η ανταλλαγή απόψεων εξασφάλιζε την αναγκαία ανατροφοδότηση σε όλους τους συμμετέχοντες. Έδιναν με αυτόν τον τρόπο έναν ξεχωριστό τόνο στην καθημερινότητά τους, γιατί αυτές οι συζητήσεις τους δεν εξαντλούνταν στην επικαιρότητα, αλλά εμβάθυναν σε ζητήματα Τέχνης, δίνοντας στις εφήμερες στιγμές τους άρωμα αιωνιότητας. Σε μια εποχή που οι αυστηροί όροι της οικονομίας είχαν πλέον καθιερωθεί, εκείνοι συνέχιζαν να μιλούν για ποίηση και να αναζητούν στην καλλιέργεια του συναισθήματος και την ανάπτυξη του πνεύματος τις προϋποθέσεις για μια ζωή που βρίσκει το νόημά της στην αξία της ανθρωπιάς.

Σε αυτή τη γωνιά της πόλης μας, που σηματοδότησε το κλίμα μιας εποχής, έχουμε την υποχρέωση να δώσουμε την ευκαιρία σε αυτή την οικία να βρει τον ρόλο της  στο σήμερα και να εναρμονιστεί με τις νέες προκλήσεις. Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να γυρίσουμε στον Μεσοπόλεμο και δεν έχει κανένα νόημα να ψάχνεις το ρεύμα ενός ποταμού που έχει περάσει. Ωστόσο, δεν πρέπει να χάνεις την επαφή σου με το ποτάμι που ξέρεις πως μπορεί να σε κρατήσει ζωντανό. 

Πρώτα από όλα, η κοινωνία της Καλλιθέας είναι σημαντικό να γνωρίσει τον Γιάννη Χατζίνη και να αντιληφθεί την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Στη συνέχεια, να τον εντάξει στο περιβάλλον της Καλλιθέας του Μεσοπολέμου και τέλος να αξιοποιήσει το αρχείο του: επιστολές της Κατοχής και του Εμφυλίου, έγγραφα του ελληνικού κράτους των δεκαετιών του ’50, 60’ και’70, ώστε να ανοίξει έναν διάλογο με τα γεγονότα της εποχής. Κοντά σε αυτά, η μελέτη των αυτοτελών εκδόσεων του, που ο αναγνώστης μπορεί να εντοπίσει στις βιβλιοθήκες, θα δώσει μια νέα ώθηση στη μελέτη του πεδίου της νεοελληνικής λογοτεχνικής κριτικής.

Όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν μια απτή πραγματικότητα, αν το Κέντρο Μελέτης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που φέρει το όνομα του κριτικού δεν αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό της πόλης.

Στην υπηρεσία αυτού του σκοπού τίθενται τα παρακάτω εργαλεία:

➢ Η έκδοση της διατριβής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα τη ζωή και το έργο του Γιάννη Χατζίνη (1899-1975)

➢ Η προβολή της ταινίας «Γιάννης Χατζίνης-Οι σταθμοί της ζωής του και ο άρτος της τέχνης του» στο Δημοτικό Κέντρο Μελέτης Νεοελληνικής Λογοτεχνίας συγκεκριμένες ημέρες και ώρες για ενήλικες και μαθητές.

➢ Η συνεργασία με το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών που συνοψίζεται στην πρόταση της Καθηγήτριας Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Διδακτικής της κυρίας Γεωργίας (Τζίνας) Καλογήρου, να επισκέπτονται φοιτητές του Τμήματος το Χατζίνειο μία φορά κάθε χρόνο για διάστημα δύο ημερών, ώστε να παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του Καλλιθεάτη κριτικού. 

➢ Η παρουσίαση στην εκπαιδευτική κοινότητα της Καλλιθέας  του προτεινόμενου παιδαγωγικού προγράμματος λογοτεχνικής εκπαίδευσης που έχει σχεδιαστεί στο πλαίσιο της ανωτέρω διατριβής για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, ώστε να ενθαρρυνθούν οι εκπαιδευτικοί να το εφαρμόσουν στη δική τους σχολική μονάδα.

➢ Η ανάρτηση στο διαδίκτυο του ψηφιοποιημένου αρχείου Χατζίνη (αυτό πρέπει να εμπλουτιστεί και με τα άλλα χειρόγραφα που φυλάσσονται στην οικία του), ώστε η γνώση να καταστεί κοινό κτήμα.

Η αρχή έχει γίνει. Μπορούμε και θέλουμε να φτάσουμε στον προορισμό μας.