6 Απριλίου – Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας στη Ρουάντα
Η Ρουάντα είναι από τα μικρότερα κράτη της αφρικανικής ηπείρου και ταυτόχρονα ένα από τα πλέον πυκνοκατοικημένα. Δεν είναι πλούσια, ο πληθυσμός της των εννέα εκατομμυρίων πεινάει, δεν διαθέτει άξιες λόγου πρώτες ύλες, έχει όμως πλούσια κι εύφορη γη και νερό.
Βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της περιοχής των Μεγάλων Λιμνών κι απ’ τα εδάφη της, λένε, ότι αναβλύζει η μεγαλύτερη πηγή του Νείλου. Η χώρα των χιλίων λόφων και των εκατομμυρίων χαμογέλων, όπως την αποκαλούσαν οι Βέλγοι Αποικιοκράτες.
Η ιστορία της είναι αυτή της μεγάλης ηπείρου. Πρώην αποικία του Βελγίου, κέρδισε την «ανεξαρτησία» της το 1962, η Γαλλία με τη σειρά της κληρονόμησε την βελγική «επιρροή», πέρασε από δικτατορίες και πραξικοπήματα, επιβίωσε ακόμη από δεκάδες μικρές και μεγάλες σφαγές, μέχρι το 1994 που χάρισε στο στέμμα του θηρίου ένα ακόμη ματωμένο διαμάντι : την Γενοκτονία σχεδόν ενός εκατομμυρίου Τούτσι από τους Χούτου.
Αντίπαλα «έθνη»; Όχι… απλά μία ιστορία φυλετικών διαχωρισμών, καθώς, ενώ η πλειονότητα των κατοίκων είναι της φυλής των Χούτου, η χώρα τον 19ο αιώνα εξελίχθηκε σε μία μοναρχία όπου η κυρίαρχη βασιλική οικογένεια ήταν της φυλής των Τούτσι.
Οι Χούτου λοιπόν είχαν πάντα μία αντιπαλότητα ενάντια στους Τούτσι, που βασιζόταν σε πραγματικά δεδομένα. Όταν ήρθε η ώρα της απελευθέρωσης από την βελγική αποικιοκρατία, οι Χούτουσυμμετ είχαν μαζικά στην εξέγερση. Οι Χούτου, που αποτελούσαν μακράν την πλειοψηφία, ήταν κυρίως αγρότες. Οι Τούτσι ήταν κτηνοτρόφοι και είχαν υψηλότερη κοινωνική θέση, αλλά οι συγκεκριμένοι ορισμοί δεν ήταν απόλυτοι : ένας Χούτουπου αποκτούσε τα δικά του ζωντανά γινόταν ουσιαστικά Τούτσι, ως προς την αντιμετώπιση.
Ωστόσο, οι αποικιοκράτες βάσισαν το σύστημα διακυβέρνησης τους σε αυτή τη διάκριση. Έδωσαν μεγαλύτερη πολιτική εξουσία στους Τούτσι, τους οποίους έβλεπαν περισσότερο ως «Ευρωπαίους» επειδή είχαν πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα και ήταν ψηλότεροι από τους Χούτου. Επέβαλαν τη χρήση ταυτοτήτων, όπου αναγραφόταν αν κάποιος είναι Χούτου ή Τούτσι, κάτι που εξαρτιόταν από τον αριθμό των ζώων, που είχε στην κατοχή του. Επιπλέον οιΤούτσι ήταν γενικά πιο πρόθυμοι να ασπαστούν τον Καθολικισμό και ως εκ τούτου είχαν περισσότερες ευκαιρίες να μορφωθούν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να αποκρυσταλλωθεί κοινωνικά ο συγκεκριμένος διαχωρισμός.
Η δολοφονία του Ζουβενάλ Χαμπιαριμανά και του Σιπριάν Νταριαμιρά, στις 6 Απριλίου 1994, με την κατάρριψη του αεροσκάφους που επέβαιναν, υπήρξε η αφορμή για την Γενοκτονία στη Ρουάντα, γνωστή και ως Γενοκτονία εναντίον των Τούτσι. Κανείς δεν είναι σίγουρος ακόμη και σήμερα ποιος έριξε το αεροπλάνο, αφού οι μεν κατηγορούν τους δε. Οι Τούτσι ότι ήταν προβοκάτσια για να ξεσπάσει η γενοκτονία και οι Χούτου ότι ο Πρόεδρος δολοφονήθηκε από τους Τούτσι στα πλαίσια του εμφυλίου.
To 1994 έως και ένα εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονήθηκαν στη Ρουάντα μέσα σε εκατό ημέρες, δηλαδή το 20 % του πληθυσμού της χώρας.
Οι τρεις αυτοί μήνες έχουν μείνει στην ιστορία ως η Γενοκτονία των Τούτσι.
Η Esperance Nyirahabiyambere χήρα και μητέρα 3παιδιών αφηγείται: «Οι δολοφόνοι διάλεγαν ποιους θα σκοτώσουν, ανάλογα με το αν ήταν εγγεγραμμένοι ως Χούτου ή ως Τούτσι. Το σύστημα καταγραφής δυσκόλεψε και εμένα και τα αδέρφια μου.Δεν είχα ακόμη κλείσει τα 18, οπότε δεν είχα ταυτότητα για να αποδείξω αν ήμουν Χούτου ή Τούτσι. Με δυσκόλεψαν πολύ για να αποδείξω την καταγωγή μου.Τελικά, η ταυτότητά μου έλεγε ότι ήμουν Χούτου.» Όμως η μητέρα της Esperance κινδύνευε: «Ο πατέρας μου έκρυψε τη μητέρα μου στο δάσος. Τη μετακινούσε όλη την ώρα. Της έφερνε φαγητό και ήταν ο μόνος που ήξερε πού βρίσκονταν.Ακόμα και το βράδυ δεν κοιμόταν σπίτι. Γιατί οι Χούτου Interahamwe [παραστρατιωτική οργάνωση] την έψαχναν συνέχεια και περνούσαν από το σπίτι όλη την ώρα. Δεν μπορέσαμε να κρύψουμε τα άλλα μέλη της οικογένειάς της. Από μια οικογένεια 30ανθρώπων μόνο η μητέρα μου επιβίωσε.»
Την εποχή των δικών της Νυρεμβέργης, δεν υπήρχε η νομική έννοια της «Γενοκτονίας». Στις 2 Σεπτεμβρίου 1998, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Ρουάντα (δικαστήριο που ιδρύθηκε από τα Ηνωμένη Έθνη)εξέδωσε την πρώτη παγκοσμίως καταδίκη για το έγκλημα της γενοκτονίας, κατόπιν δίκης ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου.Ένας άνδρας ονόματι Jean-Paul Akayesu κρίθηκε ένοχος για Γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας για πράξεις που διέπραξε και επέβλεψε ως δήμαρχος της κωμόπολης Τάμπα της Ρουάντα.
Ο ΟΗΕ διέταξε τη διεξαγωγή εσωτερικής έρευνας για τους χειρισμούς των γεγονότων του 1994, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 1999. Το πόρισμα έριχνε την ευθύνη για την αποτυχία της αποτροπής της γενοκτονίας του 1994 στο σύστημα του ΟΗΕ, στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας- ειδικά στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες μέλη του οργανισμού, ενώ τόνιζε επίσης ότι η δύναμη του ΟΗΕ δεν είχε οργανωθεί, αναπτυχθεί και καθοδηγηθεί έτσι ώστε να καταφέρει να σταματήσει τη γενοκτονία. Σύμφωνα με το πόρισμα, η Αποστολή Βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών για τη Ρουάντα έπεσε θύμα της πολιτικής απροθυμίας που έδειξε το Συμβούλιο Ασφαλείας και άλλες χώρες – μέλη. Η αναφορά έλεγε κατά λέξη: «Η διεθνής ευθύνη είναι τέτοια ώστε απαιτείται μια ξεκάθαρη συγγνώμη του οργανισμού και των εμπλεκόμενων χωρών- μελών προς τον λαό της Ρουάντα»….
Η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία στη Ρουάντα (International Day of Reflection on the 1994 Rwanda Genocide) θεσπίσθηκε με πρωτοβουλία της Αφρικανικής Ένωσης και υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 23 Δεκεμβρίου 2003, με σκοπό υπενθυμίσει στη διεθνή κοινότητα τη γενοκτονία στη Ρουάντα το 1994 και να συμβάλει στην καταπολέμηση παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.
ΠΗΓΕΣ : https://encyclopedia.ushmm.org http://www.mixanitouxronou.gr https://www.sansimera.gr https://www.actionaid.gr https://www.imerodromos.gr
Για τον Πολιτιστικό Σύλλογο ΠέΖΟ:
Μαρίνα Γιατρά – Κωνσταντίνα Κίτσου
Επιμέλεια: Ντάβαρης Παναγιώτης
