Απόδοση τιμής στους Θαλασσομάχους του ‘21 στο Δ. Καλλιθέας: Οι οδοί Τομπάζη – Μπουμπουλίνας

0
42474


γράφουν: Αθανασακοπούλου Αγγελική – Κατσικαρέλης Μιχαήλ

Η ονοματοδοσία των οδών ενός δήμου έχει να κάνει με τις καθημερινές ιδιαίτερες ανάγκες των δημοτών. Άλλες φορές οι ονομασίες των οδών σχετίζονται με σημαντικά πρόσωπα που έχουν προσφέρει στα τοπικά κοινά και άλλες φορές με γεγονότα μιας κάποιας σημασίας που έλαβαν χώρα στα γεωγραφικά όρια του δήμου. Σε πλείστες περιπτώσεις και στα πλαίσια της διατήρησης ιστορικής μνήμης, οι οδοί λαμβάνουν τις ονομασίες τους από προσωπικότητες εθνικής εμβέλειας που πρόσφεραν σε ταραχώδεις περιόδους τα μέγιστα στον Ελληνισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Υδραίοι αδελφοί Ιάκωβος και Μανώλης Τομπάζης αλλά και η Σπετσιώτισσα Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, οι οποίοι μας θυμίζουν τις θυσίες του Έθνους μας την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.

Η οδός Τομπάζη από την βόρεια πλευρά. Αρχείο Κατσικαρέλη Μιχαήλ

Οι αδελφοί Τομπάζη

Η οδός Τομπάζη βρίσκεται στο νότιο τομέα της Καλλιθέας και αποτελεί από τα βόρεια πάροδο της οδό Ασκληπιού στο χώρο του παλιού εργοστασίου ηλεκτρικών ειδών Izola. Στην ανατολική πλευρά της υπάρχουν οικίες, την δυτική αποτελεί ο αύλειος χώρος του 1ου Λυκείου και Γυμνασίου Καλλιθέας ενώ στα νότια υπάρχει κλειστός χώρος στάθμευσης I.X. Αν και δεν κατέστη δυνατό να ανιχνευθεί η ημερομηνία ονοματοδοσίας της οδού είναι πιθανό ο Δήμος αλλά και οι κάτοικοι, να συνετέλεσαν στην επιλογή του ονόματος Τομπάζη.

Τα αδέλφια Ιάκωβος και Μανώλης Τομπάζης, προέρχονταν από την πρώτη οικογένεια Γιακουμάκη που εγκαταστάθηκε στην Ύδρα το 1668 καταγόμενη από τα Βούρλα της Μ. Ασίας η οποία γρήγορα απέκτησε τον σεβασμό στο νησί. Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Νικόλαος Γιακουμάκης (1759-1819) ήταν πλέον ένας από τους προεστούς του τόπου συμμετέχοντας στην Δημογεροντία της Κοινότητας της Ύδρας ενώ παράλληλα δραστηριοποιούνταν σε κερδοφόρες ναυτιλιακές δραστηριότητες. Το 1816, το επώνυμο του κλάδου της οικογένειας που ανήκε ο Νικόλαος Γιακουμάκης άλλαξε σε Τουμπάζη ή Τομπάζη παρωνύμιο από την κατοχή είδους πλοίου αποκαλούμενου «Τουμπάζια» που άνηκε στον ίδιο. Το 1782, απέκτησε τον πρώτο υιό του Ιάκωβο και το 1784 τον δεύτερο, Μανώλη.

O Ιάκωβος Τομπάζης:

Πηγή http://www.haraktiki.gr/olderga.php?eid=649&aid=58&show=on

Τα δύο αδέρφια έλαβαν στοιχειώδη μόρφωση στην Ύδρα και γρήγορα συμπλήρωσαν τις γνώσεις τους στην ναυτιλία και το εμπόριο ταξιδεύοντας σε όλη την Μεσόγειο. Το ανήσυχο πνεύμα τους μελετούσε τη βιομηχανική εξέλιξη της Ευρώπης την ίδια περίοδο ενσωματώνοντας στα πλοία τους τεχνικές βελτιώσεις, καλλωπίζοντας τις οικίες τους με κοσμοπολίτικη αρχιτεκτονική.

Η επιτυχημένη τους επαγγελματική πορεία στον τομέα της ναυτιλίας απέφερε την κύρια κατοχή στις παραμονές της Επανάστασης του 1821 τεσσάρων πλήρως εξοπλισμένων πλοίων: του «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ», του «ΛΕΩΝΙΔΑ», του «ΚΙΜΩΝΑ» και του «ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ» τα οποία έθεσαν στις ανάγκες του Αγώνα. Ο Ιάκωβος Τομπάζης είχε μυηθεί ήδη από το 1818 στην επαναστατική οργάνωση Φιλική Εταιρεία που προετοίμαζε το γενικό ξεσηκωμό. Αναγνωρίζοντας τον ενάρετο χαρακτήρα του, οι Υδραίοι τον εξέλεξαν Ναύαρχο του στόλου της Ύδρας τον Απρίλιο του 1821. Υπό την ηγεσία του οι Έλληνες ναυτικοί οδηγήθηκαν σε σημαντικές επιτυχίες όπως η πυρπόληση οθωμανικού δίκροτου «ΜΑΝΣΟΥΡΙΓΙΕ» στην Ερεσό της Λέσβου τον Μάιο αλλά και η διάσωση 4.000 Ελλήνων των Κυδωνιών (Αϊβαλί) της Μ. Ασίας τον Ιούνιο του ίδιου έτους.

Ωστόσο, η αναδυόμενη διχόνοια στις τάξεις των επαναστατών κλόνισε τον ήπιο χαρακτήρα του Ιακώβου, ο οποίος αποσύρθηκε από την ενεργό πολεμική δράση, υποδεικνύοντας τον Ανδρέα Μιαούλη ως αντικαταστάτη του. Συνέχισε όμως να χρηματοδοτεί τον Αγώνα από την όλο κι πιο φθίνουσα περιουσία του ως τον θάνατό του το 1829, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με την συγγραφή βιβλίων για τη βλητική, την υδρογραφία και τη ναυπηγική.

Ο Μανώλης Τομπάζης.

Πηγή: http://enosivourlioton.gr/?p=1182

Ο Μανώλης Τομπάζης από νεαρή ηλικία ανέλαβε τα καθήκοντα του πατρός του Νικολάου μετά τον θάνατό του, ως πληρεξούσιος προεστός της Ύδρας. Ήταν μάλιστα ένας από τους πολιτικούς αντιπροσώπους της Ύδρας στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και της Β΄ Εθνοσυνέλευσης του Άστρους που ολοκληρώθηκαν τον Ιανουάριο του 1822 και τον Απρίλιο του 1823 αντίστοιχα.

Στη συνέχεια, αποβιβάστηκε επικεφαλής τμήματος επαναστατών στην Κρήτη για την απελευθέρωση της οποίας κατέβαλε τα μέγιστα χωρίς όμως επιτυχία, αφού σύντομα το νησί κατακλύστηκε από οθωμανικό στρατό. Κατάφερε όμως να διασώσει πάνω από 11.000 Κρήτες, κυρίως θύματα πολέμου. Συμμετείχε σε πολλές ναυτικές συγκρούσεις της Επανάστασης κυβερνώντας το πλοίο «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ», σημαντικότερη από τις οποίες ήταν η Ναυμαχία του Γέροντα τον Αύγουστο του 1824.

Με την έλευση του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια συνέβαλε στο έργο της «Επιτροπής επί των Ναυτικών» για την ίδρυση του πρώτου Εθνικού Ναυστάθμου στον Πόρο τον Μάρτιο του 1829. Οι συνεχείς ανάγκες του Αγώνα εξάντλησαν την περιουσία αλλά και την υγεία του Μανώλη Τομπάζη, ο οποίος απεβίωσε το 1831 σε ηλικία 47 ετών όπως και ο αδελφός του Ιάκωβος.

Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771-1825)

Η οδός Μπουμπουλίνας Αρχείο Αγγελικής Αθανασακοπούλου

Η καταγωγή της Μπουμπουλίνας είναι από την Ύδρα και είναι κόρη της οικογένειας Πινότση. Το 1771, η μητέρα της Σκεύω Κοκκίνη, ενώ είναι έγκυος, επισκέπτεται τον πατέρα της στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτές τις φυλακές, βλέπει και η Μπουμπουλίνα το πρώτο φως της ζωής στις 11 Μαΐου του 1771. Ο πατέρας της, Σταυριανός Πινότση, έχει φυλακιστεί για τη συμμετοχή του στην Επανάσταση του Ορλώφ το 1770. Μετά τον πρόωρο θάνατό του, η μητέρα της Μπουμπουλίνας παντρεύεται για δεύτερη φορά τον Σπετσιώτη καπετάνιο, Δημήτριο Λαζάρου ή Ορλώφ.

Δύο γάμους κάνει και η Μπουμπουλίνα με ευκατάστατους καπεταναίους. Οι δύο σύζυγοί της είναι: ο Δημήτριος Γιάνουζας και ο Δημήτριος Μπούμπουλης. Ακόμη, είναι μητέρα 6 παιδιών, 3 με τον Γιάνουζα και 3 με τον Μπούμπουλη και κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας με πλοία, μετρητά και ακίνητα.

Το 1818, μυείται στην Φιλική Εταιρία και προετοιμάζει τον Αγώνα. Πρωταγωνιστεί με τις επιθέσεις της στα παραθαλάσσια κάστρα. Παίρνει μέρος στη μάχη του Άργους και στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Εκεί, βρίσκεται στο πλευρό του Κολοκοτρώνη και των υπόλοιπων οπλαρχηγών. Υπηρετεί μάλιστα και τον στρατό ξηράς και εντάσσεται στο σώμα του Πάνου Κολοκοτρώνη. Πέρα από αυτά, δυναμική ήταν η παρέμβασή της στην απελευθέρωση των γυναικών του χαρεμιού του διοικητή και βεζύρη της Πελοποννήσου, Χουρσίτ Πασά. Με κίνδυνο τη ζωή της προσπάθησε να αποτρέψει την επιθετική στάση τόσο των Ελλήνων όσο και των Αλβανών, που αντιμετώπιζαν αυτές τις γυναίκες ως λεία τους.

Η Μπουμπουλίνα στο πλοίο «Αγαμέμνων», πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Peter von Hess
Πηγή:https://el.wikipedia.org/

Η Κορβέτα/Μπρίκι «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ» ήταν η ναυαρχίδα της καπετάνισσας. Θεωρείται από τα πρώτα και μεγαλύτερα πολεμικά πλοία του Αγώνα, καθώς συμμετέχει επιτυχώς σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις.

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου εμφυλίου πολέμου, η Μπουμπουλίνα ζητά την αποφυλάκιση του Κολοκοτρώνη, γεγονός που οδηγεί την ίδια σε σύλληψη. Χάνει μάλιστα και τον κλήρο γης που της είχε παραχωρηθεί από το κράτος στην περιοχή του Ναυπλίου.

Τον Μάιο του 1825, η Μπουμπουλίνα γνωρίζει άδοξο τέλος εξαιτίας κάποιας οικογενειακής διαμάχης. Συγκεκριμένα, ο μικρότερος γιος της ερωτεύεται την κόρη της πλούσιας οικογένειας των Κουτσαίων, η οποία δεν εγκρίνει αυτή τη σχέση. Η λογομαχία που είχε με αυτούς οδηγεί στον πυροβολισμό της και τη μοιραία κατάληξή της.

Η Μπουμπουλίνα ξεχώρισε μέσα στις σελίδες της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς ανέλαβε με υπευθυνότητα τον ρόλο της καπετάνισσας σε μια εποχή που το γυναικείο φύλο βρισκόταν σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με τους άντρες. Ακόμη, η προσφορά της δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο της Θαλασσομάχου. Υπήρξε και σημαντικός χορηγός της Επανάστασης και με δεδομένο ότι δεν υπήρχε οργανωμένο ελληνικό κράτος, όταν ξεκίνησε η Επανάσταση, έκανε την κατάθεση της προσωπικής της περιουσίας ακόμα πιο σημαντική για τον Αγώνα.

Το 2018, η Ελληνική πολιτεία απονέμει τον βαθμό της Υποναυάρχου στην ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης. Παράλληλα, όλοι εμείς που αναγνωρίζουμε την προσφορά της στον Αγώνα μπορούμε να ξετυλίξουμε τον μίτο της ζωής της στο Μουσείο Μπουμπουλίνας στις Σπέτσες. Το εν λόγω Μουσείο έχει ιδρυθεί από τον απόγονο της καπετάνισσας, Φίλιππο Δεμερτζή-Μπούμπουλη το 1991.

Το όνομά της εντοπίζεται και στη ρωσική λογοτεχνία. Στο έργο Νεκρές Ψυχές, ο Νικολάι Γκόγκολ (1809-1852) παρουσιάζει τον ήρωά του να αντικρίζει με θαυμασμό έναν πίνακα της Μπουμπουλίνας που βρίσκεται στο σπίτι ενός τσιφλικά.

Κοντά σε αυτά, στο πλαίσιο απόδοσης τιμής για τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, η καραβοκύρισσα τιμήθηκε με μια μεγάλη τοιχογραφία στην είσοδο του ναυπηγείου του Ομίλου Τσάκου-Tsakos Industrias Navales- στην Ουρουγουάη. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι οι κάτοικοι αυτής της περιοχής τρέφουν μεγάλο σεβασμό στον Ελληνικό πολιτισμό.
Στην Καλλιθέα, υπάρχει ένας δρόμος που φέρει το όνομά της. Αυτός τέμνει όλες τις οδούς από το ύψος της οδού Παναγή Τσαλδάρη μέχρι τη λεωφόρο Ελευθερίου Βενιζέλου.

Είναι φανερό ότι η ζωή των αδελφών Τομπάζη και της Μπουμπουλίνας διέπεται από την προσφορά τους στα κοινά και την ενεργή συμμετοχή τους στον τομέα του ναυτικού πολέμου της Επανάστασης.

Υπό αυτό το πρίσμα, συνετέλεσαν στη δημιουργία του Ελληνικού κράτους και δικαίως ο Δήμος Καλλιθέας έδωσε τα ονόματά τους σε οδούς του, προκειμένου αφενός να μην ξεχαστεί το παράδειγμά τους, αφετέρου να γίνουν πηγή έμπνευσης για τις επόμενες γενιές, δεικνύοντας την εξέλιξη της ναυτικής ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων.

Κοντά σε αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ζητούμενό μας σήμερα ως δημότες της Καλλιθέας είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης μας με τη θάλασσα του Σαρωνικού που βρέχει το νότιο τμήμα της περιοχής μας. Εξάλλου, η πόλη φέρει μια πολύχρονη ναυταθλητική παράδοση σε συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην παραλία των Τζιτζιφιών και τη Μαρίνα της Καλλιθέας.

Τούτων δοθέντων, προτείνεται η δημιουργία μνημείου σε πλατεία του Δήμου με την ονομασία «Θαλασσομάχοι» ή ακόμα και η μετονομασία έτερων οδών με ονόματα Ναυτικών ηρώων όπου κρίνεται απαραίτητη, αφού θα αναδειχθεί η άρρηκτη σχέση της Καλλιθέας με το υγρό της στοιχείο, αποδεικνύοντας ότι ο Δήμος μας γνωρίζει πώς να τιμά τις θυσίες των Θαλασσομάχων αυτού του τόπου για την ελευθερία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – 

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica (2007), τ. 50, Αθήνα.
• Λερίου Α. & Μουρουγκλού Α. (2006), Καλλιθέα-Όψεις της Ιστορίας του Δήμου και της Πόλης, Αθήνα: Αλέξανδρος.
• Τομπάζης Ι. (1902), Αδελφοί Ιάκωβος και Μανώλης Τομπάζης. Συμβολή εις την ιστορίαν της Εθνικής Παλιγγενεσίας, Αθήνα: Δ.Σακελλαρίου.
• Ξηραδάκη Κ. (1995), Γυναίκες του ΄21 Προσφορές ηρωισμοί και θυσίες, Αθήνα-Γιάννινα: Δωδώνη.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

https://spetses.gov.gr/2020/06/15/%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CF%82/
https://www.kathimerini.gr/society/961425/i-mpoympoylina-yponayarchos-epi-timi-me-proedriko-diatagma/
https://www.politischios.gr/nautilia/ourougouai-mia-kapetanissa-stous-toihous-ton-naupigeion-tsakou

Comments are closed.